مکان یابی بهینه بیمارستان

بیمارستان ها از مراکز خدماتی ضروری مورد نیاز بشرند که نقش آن ها در سلامت جامعه و شهروندان بسیار حائز اهمیت است. یکی از موضوعات مهم مربوط به بیمارستان ها در شهرهای توسعه یافته تعیین مکان مناسب و بهینه جهت احداث آن هاست. در این پژوهش، به منظور تعیین مکان بهینه احداث بیمارستان، از تلفیق دیدگاه خبرگان و سیستم های اطلاعات مکانی و تصمیم گیری چندمعیاره استفاده شد. بدین منظور ابتدا دوازده معیار، به منظور مدل سازی مکانی مناطق مستعد احداث بیمارستان، انتخاب و سپس وزن هر یک از معیارها با استفاده از روش وزن دهی فرایند تحلیل شبکه (ANP) محاسبه شد. در ادامه، نقشه مناطق مستعد و غیر مستعد احداث بیمارستان تهیه و یازده سایت در مناطق مستعد انتخاب شد. در مرحله بعد، بار دیگر وزن هر یک از معیارها با استفاده از روش وزن دهی اهمیت معیارها از طریق همبستگی بین معیارها (CRITIC)، تعیین شد. پس از آن، با استفاده از تلفیق روش های وزن دهی ANP و CRITIC با روش های تصمیم گیری چندمعیاره ارزیابی بر اساس فاصله از راه حل میانگین (EDAS) و ویکور (VIKOR) مکان های کاندید رتبه بندی شدند. نتایج مدل سازی مکانی نشان داد نیمه غربی منطقه جهت احداث بیمارستان جدید از تناسب بسیار بیشتری نسبت به سایر مناطق برخوردار است. بر اساس نتایج روش ANP معیار فاصله از بیمارستان ها و بر اساس نتایج روش CRITIC معیار ریسک آسیب پذیری لرزه ای مهم ترین معیار در تعیین مکان بهینه بیمارستان بودند. بر اساس نتایج رتبه بندی روش های CRITIC-EDAS، CRITIC-VIKOR، و ANP-EDAS سایت شماره 1 و بر اساس نتایج روش ANP-VIKOR سایت شماره 8 مناسب ترین مکان جهت احداث بیمارستان جدید بودند. با توجه به نتایج ارزیابی سایت ها توسط کارشناسان، روش های CRITIC-EDAS و CRITIC-VIKOR از صحت بالاتری در انتخاب مکان بیمارستان برخوردارند.

بیمارستان ها یکی از مراکز خدماتی مهم اند و انتخاب مکان بهینه بیمارستان به منظور توزیع فضایی مطلوب بیمارستان ها و دسترسی مطلوب شهروندان به آن ها بسیار مهم و پیچیده است. در تحقیق حاضر به منظور مکان یابی بهینه بیمارستان در منطقه 5 کلان شهر تهران از ترکیب سیستم اطلاعات جغرافیایی و روش های وزن دهی عینی و تصمیم گیری چندمعیاره استفاده شد. در این تحقیق از سیستم اطلاعات جغرافیایی به منظور تجزیه وتحلیل و مدیریت معیارهای مکان یابی بهینه بیمارستان و از روش وزن دهی کریتیک به دلیل در نظر گرفتن همبستگی بین معیارها و از روش وزن دهی آنتروپش شانون به دلیل مدل سازی عدم قطعیت موجود در معیارها استفاده شد. روش تصمیم گیری چندمعیاره کوداس به دلیل جدید بودن و ارزیابی گزینه ها بر اساس دو معیار ارزیابی مورد استفاده قرار گرفت. بر اساس نتایج روش وزن دهی کریتیک معیارهای فاصله از مراکز بهداشتی و درمانی و بر اساس نتایج روش وزن دهی آنتروپی شانون معیارهای فاصله از مناطق صنعتی مهم ترین معیار در مکان یابی بهینه بیمارستان بودند. نتایج رتبه بندی سایت های کاندید با استفاده از دو روش کریتیک کوداس و آنتروپی شانون کوداس تقریباً یکسان بود و هر دو روش سایت های واقع در نیمه غربی منطقه مورد مطالعه را که فاقد بیمارستان بودند به عنوان سایت های مناسب تشخیص دادند. نتایج تحقیق بیانگر صحت بالای ترکیب روش های وزن دهی عینی و تصمیم گیری چندمعیاره در مکان یابی بهینه بیمارستان بود. این روش ها می توانند جایگزین روش های وزن دهی موضوعی، همانند فرایند تحلیل سلسله مراتبی، شوند.

تعیین مکان بهینه برای احداث بیمارستان موجب افزایش رضایت شهروندان از خدمات بهداشتی و درمانی و کیفیت زندگی شان می شود. هدف پژوهش حاضر، تعیین مکان بهینه برای احداث بیمارستان در منطقه 2 کلان شهر تهران است که بدین منظور یک روش ترکیبی شامل سیستم اطلاعات جغرافیایی، وزن دهی سوارا و رتبه بندی کوپراس ارائه شده است. روش ارائه شده، مدل سازی مکانی و رتبه بندی بهینه مکان احداث بیمارستان را به طور یکپارچه انجام داده است و موجب افزایش دقت، سهولت پیاده سازی و کاهش پیچیدگی های معمول می شود. روش های تصمیم گیری چند معیاره سوارا و کوپراس جزو بهترین روش های تصمیم گیری هستند و در زمینه تعیین مکان بهینه بیمارستان و در ترکیب با سیستم اطلاعات جغرافیایی کمتر موردتوجه قرار گرفته اند. نتایج روش وزن دهی نشان دهنده آن بود که معیارهای فاصله از بیمارستان های موجود و توزیع مکانی ذرات PM2.5  به ترتیب مهم ترین و کم اهمیت ترین معیارها در فرایند تصمیم گیری تعیین مکان بهینه بیمارستان هستند. نتایج مدل سازی مکانی نشان دهنده آن بود که قسمت های جنوب غربی منطقه از پتانسیل بسیار زیادی برای احداث بیمارستان برخوردارند و به طور تقریبی 48 درصد از منطقه دارای پتانسیل احداث بیمارستان است. به عبارتی، عدالت فضایی برای شهروندان نیمی از منطقه در استفاده از خدمات درمانی بیمارستان ها برقرار نیست. نتایج رتبه بندی سایت های کاندید نشان دهنده آن بود که دو سایت 5 و 6 مناسب ترین مکان برای احداث بیمارستان جدید در منطقه 2 بوده اند. براساس نتایج تحقیق، روش وزن دهی مورداستفاده با وجود پیچیدگی اجرایی و محاسباتی بسیار کمتر نسبت به روش وزن دهی رایج فرایند تحلیل سلسله مراتبی دقتی مشابه دارد؛ همچنین رویکرد یکپارچه مدل سازی مکانی و رتبه بندی نسبت به حالت های مستقل موجب افزایش دقت و سهولت تصمیم گیری می شود.