خوانش های نحوی

از گذشته تاکنون نحویان در پرداختن به وجوه اعرابی، دلالت های معنایی آن ها را مورد توجه قرار داده اند. در قرآن کریم که خود مهم ترین عامل تکوین و تکامل علم نحو بوده است، میان نقش های نحوی و دلالت های معنایی، پیوندی بسیار عمیق برقرار است، به گونه ای که در برخی آیات، نوعِ نقش مراد از یک واژه، بر دلالت معنایی آن تأثیر به سزایی می گذارد. منظور از وجوه اعرابی در زبان عربی این است که یک واژه با عنایت به جایگاهش در جمله، ممکن است چندین نقش متفاوت داشته باشد و هر نقش می تواند جمله را دست خوش تغییرات معنایی کند. این مقاله با تکیه بر شیوه توصیفی تحلیلی درصدد آن است که با به کارگیری علم نحو، به عنوان ابزاری قوی در جهت آشکار نمودن نقش های متفاوت کلمات و با تکیه بر شواهد و نمونه هایی از آیات سوره بقره، وجوه اعرابی مختلف و دلالت های معنایی آن ها را در قرآن کریم بررسی نماید. نتایج این پژوهش نشان می دهد که مهم ترین علل وجودِ وجوهِ اعرابی قرآن که سبب توسع و یا دگرگونی معنی آیات می گردد؛ عدم قطعیت اعراب واژه و جمله، مبهم بودن نوع ساختار صرفی کلمه، اشتراک چند نقش در یک علامت اعرابی و محل های وقف در قرآن است.