شورای عالی عتف

نقش مهم «علم و فناوری» در دستیابی به توسعه پایدار، سبب شده است تا دولت ها توجه ویژه ای به این امر مهم داشته باشند. اتخاذ خط مشی های کلان علم و فناوری، یکی از مهم ترین ابزارهای دولت ها برای نقش آفرنی در این زمینه است؛ برای همین برخورداری از سازوکار مناسب خط مشی گذاری، موضوع مهمی است که باید مورد توجه قرار گیرد. در این راستا، نوشتار حاضر می کوشد نگاشت فرایندی از سازوکار خط مشی گذاری شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری را به عنوان نهاد خط مشی گذار در این حوزه، ارائه دهد. برای همین، پس از بررسی مدل های خط مشی گذاری و معرفی مدل فرایندی به عنوان مدل منتخب برای نگاشت فرایندهای خط مشی گذاری، به شناسایی فرایندهای اصلی خط مشی گذاری شورا، بازیگران مرتبط و نقش هر یک از آن ها پرداخته شده و تناظر یک به یک بین فرایندهای اصلی و فرایندهای مدل برقرار شده است. در نهایت، حلقه های مغفول در فرایند خط مشی گذاری شورا بر اساس مدل منتخب شناسایی و راهکارهایی برای بهبود ساختار موجود ارائه شده است.

در طول سال های گذشته موضوع شفافیت به عنوان یکی از مشخصه های حکمرانی خوب و سازوکاری برای توازن قدرت بین دولت و مردم مورد توجه سیاست گذاران و محافل دانشگاهی قرار گرفته است. شفافیت در فعالیت ها و فرایند تصمیم گیری های دستگاه های دولتی می تواند از رسوایی های مالی، تصمیم گیری ضعیف، عدم پاسخگویی و حاکمیت ناکارآمد این دستگاه ها جلوگیری کند. سازمان های درگیر در نظام علم و فناوری که از بودجه های عمومی استفاده می کنند نیز از این موضوع استثنا نبوده و نیاز است که در آن ها موضوع شفافیت پیگیری و اجرایی شود. یکی از سازمان های مهم در نظام علم و فناوری، سازمان های تامین کننده مالی پژوهش هستند که با توجه به اینکه از بودجه های عمومی استفاده می کنند و نقشی اساسی در توزیع منابع مالی دارند شفافیت در آن ها بسیار مهم و اساسی است. شفافیت در این سازمان ها به این دلیل اهمیت دارد که عدم شفافیت در این سازمان ها نه تنها باعث بالا رفتن تخلف و فساد مالی خواهد شد بلکه در بلندمدت مسیر پژوهش و توسعه کشور را نیز تحت تاثیر قرار خواهد داد. با توجه به اهمیت این موضوع، این مقاله به دنبال شناخت ابعاد مختلف شفافیت در سازمان های تامین کننده مالی پژوهش و ارائه توصیه سیاستی در این زمینه است. در این مقاله با بررسی متون علمی و همچنین مصاحبه نیمه ساختاریافته با خبرگان چارچوبی برای ابعاد مختلف شفافیت در سازمان های تامین کننده مالی پژوهش توسعه داده می شود. سپس با استفاده از این چارچوب، وبگاه دو سازمان تامین کننده مالی پژوهش در کشور (شورای عالی عتف، و صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران) را از نظر شفافیت مورد بررسی قرار می دهیم. نتایج این مقاله نشان می دهد که بسیاری از ابعاد شفافیت در این دو سازمان مورد توجه قرار نگرفته است و نیاز است این سازمان ها موضوع شفافیت را در دستور کار خود قرار دهند.