تقابل فرهنگی و اجتماعی

نشانه شناسی یکی از رویکردهای پژوهشی است که به بررسی نشانه ها در جهت درک معانی نهفته در متن می پردازد. این رویکرد که از زبان شناسی، جامعه شناسی، نقد ادبی و... بهره می گیرد، روشی کارآمد برای تجزیه و تحلیل است. تحلیل نشانه شناختی سفرنامه ها فرصتی برای خوانشی تازه و فهم بهتر از آنها فراهم می کند. به علاوه، می تواند نقش سفرنامه ها را در ترسیم و بازنمایی اوضاع اجتماعی و فرهنگی جوامع روشن کند. در این مقاله تلاش شده است تا با بررسی نشانه های اجتماعی سفرنامه حاج سیاح، که طولانی ترین سفرنامه یک فرد عادی ازلحاظ بعد زمانی و مکانی در عصر ناصری است، با استفاده از نشانه شناسی پیر گیرو، زوایای پنهانی از هویت، فرهنگ و آداب و رسوم اجتماعی سرزمین های سیاحت شده روشن شود. این پژوهش، که با روش توصیفی تحلیلی انجام گرفته است، به مقایسه و گاه نشان دادن تقابل فرهنگ ایرانی اسلامی با فرهنگ اروپایی و تقابل انسان ها با خود و نیز با محیط زندگی می پردازد. یافته ها نشان می دهد که مسائل و اعتقادات دینی، به مثابه یکی از نشانه های هویت، مهم ترین دغدغه نویسنده است که هم در داخل و هم در خارج از ایران با دیدی نقادانه بدان پرداخته است. توجه بیش از حد او به مکان های مقدس همچون مساجد، معابد و کلیساها حاکی از هویت دینی او در جایگاه طلبه ای جوان است.