بازگشت به زهدان

باورهای عامه که یکی از عناصر اساسی و قوام بخش فرهنگ جامعه به شمار می روند، با اساطیر پیوندی ناگسستنی دارند. برای ریشه یابی این گونه باورها باید به دوران اساطیری بازگردیم و اندیشه های پیشینیان را درباره پدیده های جهان هستی مرور کنیم. می توان گفت بسیاری از آیین هایی که امروزه در زندگی روزمره مردم رواج دارند، همان اعتقادات اسطوره ای اند که به مرور زمان، تغییر کارکرد داده اند و با گذر از اسطوره به آیین، با حفظ بن مایه های اسطوره ای خود، با تغییر و تحولاتی کلی یا جزئی به باورهای عامه تبدیل شده اند. ازجمله باورهای عامه ای که بن مایه های اسطوره ای پررنگی دارند، می توان به سه آیین «ازدواج با چشمه»، «شکستن تخم مرغ برای دفع چشم زخم» و «عبور بیمار از سوراخ دیوار» اشاره کرد که از دیرباز در میان اقوام مختلف ایرانی رواج فراوانی داشته اند. مقاله حاضر با روش توصیفی تحلیلی، سه باور مذکور را ریشه یابی و پیوند آن ها را با اساطیر تبیین کرده است. برایند پژوهش نشان می دهد که هر سه آیین یادشده خاستگاهی اسطوره ای دارند؛ بدین معنی که آیین ازدواج با چشمه بازمانده باور اسطوره ای قربانی کردن برای چشمه به منظور خشنود کردن موکل آب هاست که پس از نقل مکان از اسطوره به آیین، به ازدواج با چشمه تبدیل شده است. آیین شکستن تخم مرغ نیز با اسطوره اعتقاد به تخم کیهانی پیوند دارد و می توان آن را به مفهوم باززایی آفرینش نخستین تفسیر کرد و سرانجام، عبور دادن بیمار از سوراخ دیوار، تداعی کننده بازگشت به زهدان و تکرار عمل زایش و ولادت اولیه است که از دیدگاه اساطیری به دلیل ارتباطش با صنع الهی، لحظه ای پاک و آرمانی محسوب می شود.