معماری پاسارگاد

در دوره هخامنشیان یک سبک معماری مخصوصی به وجود آمد، که در آن سنن و آداب ملل مختلف ساکن در کشور هخامنشیان جلوه گری می کرد. یکی از آثار اولیه ی معماری هخامنشیان، کاخ کوروش است که در نخستین اقامتگاه این دولت در پاسارگاد بنا شد و عبارت از یک رشته ساختمان هایی در میان باغ و محصور به دیوار بود. هنر شاهنشاهی هخامنشی در سده های شم تا چهارم ق.م. دو دسته است: یکی هنر پادشاهان نخستین پارسی است که بهترین نمود آن پاسارگاد است و دیگری هنر شاهان پس از داریوش. اگرچه کوروش در معماری پاسارگاد و نقوش تزینی آن کوشید عناصر مختلف از هنر سرزمین های گشوده شده را در طراحی هنری درهم آمیزد؛ اما در تخت جمشید گامی فراتر نهاده شد و شاهان هخامنشی با آمیختن عناصر هنری مصر، بابل، ایلام،لولوبیان، ماد، اورارتو و ایونیا/ لودیا، سبک درباری یگانه ای را آفریدند. بدعتی که داریوش اول درافکند تا پایان زمامداری هخامنشیان بر قوت خود باقی ماند و این سبک نوین نه تنها در معماری تخت جمشید به اوج خود رسید، بلکه در معماری بناهای شاهان در شوش، هگمتانه و بابل نیز به کار بسته شد. در واقع معماری هخامنشیان هنری تلفیقی است از سبک معماری های بابل، آشور، اورارتو، لولوبیان (معماری صخره نگاری)، یونان، مصر، دولت شهرهای آسیای کوچک و ... که با هنر نمایی و ابتکار روح ایرانی نوع مستقلی از معماری را پدید آورده است. هخامنشیان با ساختن این ابنیه عظیم می خواستند عظمت پادشاهی خود را به همه جهانیان نشان دهند. در این پروسه تحقیقی حتی الامکان سعی شده است که به همه زوایای معماری دوره هخامنشی و تأثیرپذیری این هنر از هنر دیگر اقوام پرداخته شود. مقوله ی حاضر بیشتر حول محور معماری شهرهای پاسارگاد، تخت جمشید و شوش می باشد و در این راستا نمایی کلی از معماری این دوره در معرض بحث و تبادل قرار داده ایم و در آخر با استنباطی در این زمینه که هنرمعماری دوره مورد بحث اگرچه تلفیقی از هنر اقوام و کشورهای همسایه بوده است؛ مع هذا روح و جلوه هنر ایرانی نیز در این زمینه قابل توجه و انکارناپذیر است. به عبارتی بهتر جنبه ایرانی بودن آن بر دیگر جلوه های خارجی آن برتری دارد.