قواعد روش جامعه شناسی

در این مقاله، هدف این است که با بررسی دقیق گزاره های اصلی در کتاب قواعد روش جامعه شناسی، اثر امیل دورکیم، انتقاداتِ اصلی وارد بر آن بیان شود. محتوای این کتابِ مشهور، که یکی از کتب پایه در علم جامعه شناسی است، بیان گر این موضوع است که دورکیم تلاش کرده است تا جامعه شناسی را علمی با موضوع و روش مستقل از علوم دیگر معرفی کند و نشان دهد که این علمْ تجربی است. دیدگاه های خود را در این زمینه در شش فصل در این کتاب بیان کرده است. برخی از مطالب این کتاب در فصول مختلف هرچند برای اثباتِ مطلبی است که گفته شد، در ضمن آن مطالبی آمده است که می تواند به منزله اقرارِ دورکیم علیه برداشتِ او شمرده شود که در این مقاله به آن اشاره شده است. هم چنین، در برخی موارد، دورکیم از الفاظ و کلماتی استفاده کرده است که می تواند درک دیگران را از دیدگاه وی خدشه دار کند. در برخی موارد، دورکیم بین مفاهیم مغالطه کرده است که این امر به نظریات او انتقاداتی را وارد می کند و در برخی موارد نیز مفاهیم و معناها به خوبی واضح و روشن نشده اند.

هدف این مقاله معرفی روش «آگزیوماتیزه کردن» است، روشی که برای خلاصه، درک عمیق مطالب و نقد کتب علمی در جامعه شناسی کاربرد زیادی دارد. «آگزیوماتیزه کردن» روشی در ریاضیات است که می توان با استفاده از آن، گزاره های اصلی و فرعی یک متن علمی را به صورت منطقی و به روش اصل موضوعی استخراج کرد. این روش، بیانگر قدرت تفکر بالاست و در فهم عمیق مطالب، بسیار مؤثر و تسهیل کننده است و با جداکردن گزاره های کلی و جزئی از یکدیگر به نوعی به خلاصه کردن کتاب کمک می کند. در این مقاله پس از بیان نکات مهم درباره این روش، در بخش یافته ها به نمونه ای از این روش در کتاب «قواعد روش جامعه شناسی دورکیم» اشاره می شود تا روش کار این روش به طور واضح تر مشخص شود. نتیجه استفاده از این روش در این کتاب، این است که در هر فصل چند ادّعا استخراج گردیده است و با رعایت قواعد منطقی در منطق صوری، دلیل این ادّعا نیز واضح شده است.