التنبیه والاشراف

اگرچه بررسی کارنامه تاریخ نگاری مسعودی، منحصر در کتاب التنبیه و الاشراف نمی باشد اما می توان گفت شاکله اصلی تاریخ نگاری وی را دربر می گیرد. مسعودی مورخ برجسته سده های سوم و چهارم هجری، یکی از بنیان گذاران تاریخ نگاری تحلیلی و عقلی به شمار می رود که با تألیف آثار خود، نگرش خاصی در تاریخ نگاری تحلیلی برپایه عقل اعمال نمود. التنبیه والاشراف مسعودی از کتاب های عمومی اواسط قرن چهارم هجری است که در عین اختصار و سادگی، حجم وسیعی از اطلاعات تاریخی، جغرافیایی و فلسفی را در اختیار خواننده قرار می دهد. موضوع اصلی این نوشتار شناسایی منابع اطلاعات تاریخ نگاری مسعودی در التنبیه و الاشراف می باشد. استفاده از متونی نظیر منابع یونانی، عربی، مسیحی، یهودی و حتّی هندی که نشانگر تلاشی جهت غنی سازی هرچه بهتر مطالب بوده و همچنین استفاده از دانش جغرافیا و بهره گیری از روش مهم و کارآمد مشاهده و مناظره و ترکیب آن با ذهن عقل گرا و مستدل سازی آن، از جمله محورهای اصلی منابع و شیوه های مورد استفاده مسعودی در کسب اخبار و معرفت تاریخی جهت نوشتن تاریخ بوده که وی را به عنوان یک میراث دار سنت تاریخ نگاری تحلیلی درآورده است.