هنر اسلامی

ادیان بزرگ حقایق خود را نه فقط از طریق کلمات، بلکه همچنین با خلق هنرهایی متناسب با دیدگاه خود اظهار می کنند. هنر اسلامی به مثابه هنر آخرین دین بزرگ الهی، متشابهاً، درونی ترین حقایق اسلام را به واسطة صور محسوس ظاهر کرده است. هنر اسلامی پس از شکل گیری آن، همچنین بخش هایی از هنر شرق و غرب را نیز تحت تأثیر قرار داد. در دهه های اخیر بعضی از نویسندگان غربی اصالت هنر اسلامی را، از جمله با اشاره به بعضی وام گیری ها، واقعی یا ادّعایی، مورد تردید قرار داده و پیوند آن را با خود اسلام انکار کرده اند. لذا در نوشته های این نویسندگان به جای «هنر اسلامی» گاهی عبارت «هنر مسلمانان»، «هنر در سرزمین های اسلامی» و مانند آنها به کار می رود. مقالة حاضر با مروری بر این نظرات و نقد آنها می کوشد تا در حدّ مجال خود اصالت هنر اسلامی را باز نماید

در آغاز قرن نوزدهم با افزایش علاقه مندی مردم اروپا به مشرق زمین، اولین مقالات درباره فرهنگ کشورهای اسلامی در آلمان منتشر شدند. در نیمه سده نوزدهم، مدخل هایی از دانش نامه های آلمانی به هنر اسلامی اختصاص یافتند و از اواخر همین قرن، اولین کتاب های مستقل درباره تزئینات و معماری اسلامی ظاهر شدند. از آنجا که این مطالب توسط مورخان هنر اروپا نوشته می شدند، آثار هنر اسلامی را بر اساس اصول زیباشناختی اروپایی تحلیل می کردند. از اوایل سده بیستم به دنبال برگزاری نمایشگاه های بزرگ هنر اسلامی و حفاری های باستان شناسی، مطالعات علمی در این حوزه آغاز شدند. نمایشگاه "شاهکارهای هنر محمدی" که در سال 1910 در مونیخ برگزار شد را می توان نقطه عطفی در پژوهش های این رشته در دنیای غرب تلقی نمود. محققانی مانند؛ فردریش زاره، ارنست کونل، ارنست هرتسفلد و ریچارد اتینگهاوزن، نقش مهمی در این راه ایفا کردند. این مقاله که با بهره گیری از مطالعه کتابخانه ای و به شیوه تاریخی انجام شده است، با جست وجو در میان کتاب ها و مقالات آلمانی زبان منتشرشده در سده های نوزدهم و بیستم، در پی پاسخ گویی به سؤالاتی مانند نحوه شکل گیری و سیر تکامل این مطالعات در آلمان است. باید گفت که در پژوهش های پراکنده سده نوزدهم نمی توان سیر تکاملی مشخصی را شناسایی کرد. دو دهه آغازین سده بیستم، دوره معرفی و دسته بندی آثار هنر اسلامی بوده است. در دهه سوم، مطالعات آیکونوگرافیک در مؤسسه واربورگ در هامبورگ رواج یافتند و پس از قدرت گرفتن حزب نازی، اتینگهاوزن آن را ادامه داد. در سایر کشورهای اروپایی، پژوهش های تاریخ هنر اسلامی پس از جنگ جهانی اول آغاز شدند.