خط مش های زیست محیطی

امروزه کشور با مسایل زیست محیطی عدیده ای مواجه است و عموماً اصلی ترین مساله زیست محیطی کشور عدم اجرای موفق خط مش های زیست محیطی است. هرچند رویکردهای نظری متفاوتی در ارتباط با اجرای موفق خط مش ها وجود دارد، اما با توجه به بومی بودن سیاست های کلی محیط زیست توسط رهبر معظم انقلاب اسلامی به نظر می رسد ارایه الگوی بومی در این زمینه می تواند بسیار کاربردی باشد. بر همین اساس هدف این پژوهش طراحی مدلی برای اجرای خط مش گذاری زیست محیطی در ایران است که به روش کیفی داده بنیاد انجام شده و در این روش برای استخراج الگوی نظری و یا فرایند نظریه سازی، محقق اقدام به انجام مصاحبه هایی عمیق با 22 نفر از نخبگان، مدیران و متخصصان مرتبط با محیط زیست کشور کرده است. نتایج تحلیل داده ها بر اساس مراحل سه گانه کدگذاری نشان داد که در مرحله کدگذاری باز، بیش از 237 مفهوم و گزاره معنادار استخراج شد و در مرحله بعد 135 مفاهیم متناظر از این گزاره های معنادار بیرون کشیده شد. در ادامه فرایند کدگذاری از مفاهیم متناظر تعداد 26 خرده مقوله استخراج شده که دارای ارتباط مفهومی با همدیگر هستند و در مرحله کدگذاری محوری از خرده مقولات تعداد 11 مقوله محوری بیرون کشیده شد که که با انتزاع بیشتر این مقولات در مرحله کدگذاری گزینشی، یک مقوله هسته ای به شرح «یک اجرای موفق خط مشی زیست محیطی مبتنی بر تدوینی فکورانه بر پایه هماهنگی و همسویی نهادی و ارزشی است که در آن توسعه دانش زیست محیطی با استراتژی مدیریت سبز و قوانین مؤثر موجب اعتلای فرهنگ زیست محیطی می شود» ظاهر شد که می تواند تمامی مقولات دیگر را تحت پوشش قرار بدهد.

هدف مقاله حاضر بررسی و ارائه الگوی اجرای خط مشی گذاری زیست محیطی با استفاده از نظریه داده مبنا در ایران است که به روش کیفی و کمیّ (میکس متد) انجام شده است. در بخش کیفی به کمک روش داده بنیاد نویسندگان مقاله مصاحبه هایی با 22 نفر از اساتید دانشگاهی، مدیران و کارشناسان زیست محیطی کشور انجام دادند. نتایج تحلیل داده ها بر اساس مراحل سه گانه کدگذاری، نشان داد از تعداد 135 مفاهیم متناظر، تعداد 27 خرده مقوله که ارتباط مفهومی با یکدیگر دارند استخراج شده است. در مرحله کدگذاری محوری از همه خرده مقولات؛ تعداد یازده مقوله محوری استخراج شد که با انتزاع بیشتر در مرحله کدگذاری گزینشی، یک مقوله هسته ای به شرح «یک اجرای موفق خط مشی زیست محیطی مبتنی بر تدوینی فکورانه بر پایه هماهنگی و همسویی نهادی و ارزشی است که در آن توسعه دانش زیست محیطی با استراتژی مدیریت سبز و قوانین مؤثر موجب اعتلای فرهنگ زیست محیطی می شود» ظاهر شد که می تواند تمامی مقولات دیگر را تحت پوشش قرار دهد. در بخش کمّی که اعتباریابی مدل استخراجی انجام شده است، نتایج حاصل از مدل سازی معادله ساختاری نشان داده که همه مؤلفه های کیفی استخراج شده اثر مستقیم و معناداری بر اجرای موفق خط مشی زیست محیطی کشور دارند.