محاسن کلام

سخنان نورانی پیشوایان دینی راهگشای زندگی و آشنایی با آن مایه رشد و تکامل حقیقی آدمی است. حدیث «محاسن کلام» یا احیای امر، از سخنان گهربار عالم آل محمد، امام رضا(علیه السلام) و دو منبع اصلی آن عیون و معانی الأخبار شیخ صدوق است. این پرسش که «در این حدیث مراد از احیای امر و محاسن کلام چیست؟» محل بحث این جُستار است. این نوشتار به روش توصیفی تحلیلی ضمن بررسی سندی و دلالی روایت یادشده، نشان می دهد که این روایت از نظر سند و محتوا صحیح و احیای امر ائمه(علیهم السلام) به شناخت معارف آنان است. این روایت امر ائمه را علوم و فرهنگ اهل بیت(علیهم السلام) و روش احیای آن را برگزاری مجالس و تشکیل کلاس های معرفت افزایی معرفی می کند. در این حدیث شریف امام(علیه السلام) تعلّم و تعلیمِ سخنان زیبای اهل بیت(علیهم السلام) را از آن رو که همسو با فطرت انسان هاست، موجب زنده نگه داشتن نظام ولایی دانسته است.

  احادیث ائمه اطهار k از سرمایه های بزرگ معرفتی و هدایتی در تبیین و تفسیر آیات الهی اند. یکی از این احادیث گهربار حدیث «رَحِمَ اللَّهُ عَبْداً أَحْیا أَمْرَنَا»، از امام رضا R است که در عیون أخبار الرضا و معانی الأخبار شیخ صدوق آمده است. این روایت از سایر امامان نیز با همین مضمون صادر شده که بیانگر اهمیت آن است. فهم مراد از «احیای امر» در حدیث فوق محل بحث این مقاله است. این نوشتار به روش توصیفی تحلیلی به بررسی دلالی روایت یادشده پرداخته است. با تشکیل خانواده حدیث و توجه به روایات دیگری که با همین مضمون است، معلوم شد احیای امر ائمه k به تعلّم و تعلیم معارف آنان است. یافته های تحقیق حاکی از آن است که علوم امامان معصوم k از جانب خداوند است و زمینه پذیرش آن در هر انسانی که از فطرت الهی منحرف نشده باشد، وجود دارد. همچنین یاد گرفتن و یاد دادن علوم و معارف ائمه اطهار k نقش اساسی در تبعیت و پیروی مردم از آنان دارد. بخشی از نوآوری این مقاله، تبیین بارزترین مصادیق «احیای امر» است که عبارت اند از برگزاری مجالس و تشکیل کلاس های معرفت افزایی، امر به معروف و نهی از منکر، و تشکیل نظام ولایی برای تحقق عدالت در تمام ابعاد زندگی فردی و اجتماعی؛ اما تمام موارد یادشده زمینه و بستر را برای «احیای امر» فراهم می کند و تحقق واقعی احیای امر ائمه اطهار k در پیروی و تبعیت از آنان و زنده نگه داشتن نظام ولایی برای تحقق عدالت و تربیت انسان کامل است.