روایات رضوی

مفهوم بهداشت روان که با ایجاد آگاهی درباره عوامل معنوی و مادی مؤثر در سلامت فکر و اعتدال رفتار و کردار، تحرک و پیشرفت معنوی و مادی انسان را در همه زمینه ها فراهم می کند، از مفاهیمی است که در حوزه تعامل اعضای خانواده اهمیت خاصی دارد. مقاله حاضر در راستای تبیین الگوی رفتاری رضوی در تأمین سلامت روان خانواده، روایت های منتسب به امام رضا (ع) را بررسی نموده است. راهکارهای رفتاری در روایت های رضوی که در زمره عناصر تأمین کننده سلامت روانی خانواده قرار می گیرد، به ابعاد مختلف تعامل های خانوادگی توجه دارد. در زمینه انتخاب همسر به عنوان زیربنای بهداشت خانواده، امام رضا (ع) بر معیارهایی چون: توجه به زمان ازدواج، مشورت و ایمان تأکید کرده است. پس از شکل گیری کانون خانواده نیز رعایت توصیه های حضرت در زمینه موضوع هایی از قبیل: تأمین نیاز جنسی، توسعه اقتصادی، تقویت گرایش های اخلاقی در تعامل میان زوجین، بهداشت روانی خانواده را در پی خواهد داشت.

امام رضا(ع) در مجموعه گفتارهای خود، از جمله؛ در حدیث سلسله الذهب در حالی که با ذکر کلمه «لا اله الا الله» به توحید و ولایت الله اشاره دارد، در عین حال با بیان جمله «بشرطها و شروطها و انا من شروطها» مسلمانان را به ولایت امامان معصوم توجّه می دهد و بدین طریق اصل توحید را به امامت پیوند می زند و بین آن دو التزام معرفتی و عملی ایجاد می نماید. سخن امام بیانگر این معناست که رسیدن به مقام توحید و وارد شدن در حصن الهی، برای انسان مصونیت و امنیّت ایجاد می کند و ورود به این پایگاه محکم، تنها از مسیر اعتقاد به حجت خدا و پذیرفتن ولایت آنان میسور می باشد؛ زیرا آنان آیینه تمام نمای صفات الهی و ارکان و پایه های توحید و تجلی بخش ولایت خداوند هستند. رضایت آنها رضایت خداوند و رجوع به آنها، رجوع الی الله است. علاوه از مفاد حدیث دیگری استفاده می شود که ولایت امیر مومنان پایگاه امن الهی است و پذیرفتن حکومت و ولایت آن حضرت، مایه عزت امّت اسلامی و باعث برطرف شدن ناراحتی ها و نابسامانی های بشریّت می شود. در این نوشتار با الهام از آیات قرآنی و استفاده از متون روایی و عرفانی به تبیین ارتباط مسئله توحید با امامت و ولایت و نقش آن در امنیّت و نجات بشریت از گمراهی و انحرافات عقیدتی و رفتاری خواهیم پرداخت.

تبیین کیفیت علم الهی به ویژه علم قبل الایجاد، از مسائل مهمّ و دشوار حکمت الهی است. روایات گهربار امامان معصوم (علیهم السلام) در هر دوره ناظر به بیان این معارف عمیق است، که بر اثر بطون معجزنظام خود سبب اختلاف دانشوران در مقصود، از مراتب سطح تا ژرفا شده است. صدرالمتألهین گشاینده باب بدیع در شرح نگاری بر روایات الهیات توحیدی از ائمه اهل بیت (علیهم السلام) است و مخالفان و موافقان را به تکاپو وا می دارد و متأثر از او شرح نگاری بر «اصول کافی» تداوم می یابد. تبیین روایات درباره علم الهی به ویژه کیفیت «علم قبل الایجاد»، از دشواری های مضاعف برخوردار است. برخی تبیین ها بر هیچ مبنای مستحکمی استوار نیست و حذف صورت مسئله را به جای حلّ مسئله نهاده اند. در این راستا تفکیک گراها در تبیین خود به زدودن حیثیت ذات الاضافه از مفهوم علم اقدام و از آن به «علم بلامعلوم» تعبیر کرده اند و آن را عین عبارت موجود در روایات یعنی «عالم إذ لامعلوم» انگاشته اند. این فراز، نخست از امیرمؤمنان و سپس امام باقر و امام صادق و در نهایت از امام رضا (علیهم صلوات الله) نقل شده است. تلاش تفکیکی ها در ردیه نویسی و تحویلی نگری بر تبیین صدرالمتألهین و فربه نمایی نظر خود خلاصه می شود. مقلدان آنان با همین روش به ترویج نظر خود و نقد نظریه رقیب پرداخته اند. جهت فروغ یابی از محتوای این روایات، ادعاهای تفکیک گرایان در این خصوص، مورد واکاوی قرار گرفته است.