اطلاعات و زبان

بیان مجهول اساسا در زبان های متفاوت به وسیله ساخت های مشخصی که در هر زبان وجود دارد صورت می گیرد. علاوه بر این ساخت ها در برخی موارد بیان مجهول در قالب ساخت معلوم نیز ارایه می شود. نامشخص گذاشتن فاعل غالبا در این ساخت به عمد و بنا به دلایل خاصی صورت می گیرد. در برخی از این ساخت ها گویشور زبان بنا به ضرورت های زبانی از جمله ملاحظات معنایی، منظورشناختی و نحوی فاعل را نامشخص می گذارد. در ترجمه،‌ که برخی از محدودیت های زبانی کنار می رود، می توان به مشخص کردن فاعل اقدام کرد. در این پژوهش با بررسی ترجمه های انگلیسی و فارسی قرآن کریم نشان داده شده است که می توان در مواردی که ضرورت های زبانی و نیازهای اطلاعاتی ایجاب می کند فاعل را که در متن اصلی به صورت نامشخص بیان شده است در ترجمه مشخص نمود. در این پژوهش ابتدا ترجمه کلیه جمله هایی که عبارت «یسئلونک» در آن به کار رفته است در یکی از جدیدترین ترجمه های قرآن کریم مورد ارزیابی قرار گرفته است تا نشان داده شود در چه مواردی مترجم به کشف فاعل می پردازد. در بخش دیگری از این پژوهش با بررسی جمله ای از یک آیه (یسئلونک عن الانفال) در بیش از 40 ترجمه فارسی و 7 ترجمه انگلیسی نشان داده شده است که چگونه ساختار زبانی می تواند در حفظ یا مخفی کردن فاعل موثر باشد.

زبان به ما امکان برقراری ارتباط می دهد و تقریباً همه موجودات زنده دارای این توانایی هستند. اما در رابطه با انسان علاوه بر نقش ارتباطی، دارای نقش های دیگری نیز هست. هدف از این مطالعه بیان نقش و اهمیت زبان با تاکید بر زبان مادری در شکل گیری واژگان جستجو در بازیابی اطلاعات مبتنی بر معانی ذهنی افراد، بافت و محتوای مورد جستجو است. مقاله حاضر یک پژوهش نظری است. در تدوین این مقاله و به عنوان گام نخست به روش کتابخانه ای و مروری، شناسایی منابع مرتبط و برخی نظریه های پایه در قلمرو زبان ضروری بود. بنابراین، کلیدواژه هایی همچون بازیابی اطلاعات، زبان مادری، بافت و معنا، اطلاعات و زبان و موارد مشابه جستجو شد. در نهایت پس از دستیابی به منابع با کیفیت و مرتبط، تلاش شد تا مفهوم زبان در بازیابی اطلاعات با تاکید بر زبان مادری و مفاهیم مرتبط با آن تحلیل و واکاوی شود. بر اساس آنچه که از این نوشتار می توان استنباط کرد، ابتدا مفاهیم در ذهن شکل می گیرد (یعنی مفهوم سازی ذهنی) و سپس مفاهیم شکل گرفته در ذهن تبدیل به اصطلاحات زبانی (بازنمون یا بیان واژگانی) می شود. بنابراین، در هنگام جستجو برای بازیابی اطلاعات ابتدا کاربر در ذهن خود مفاهیم را می سازد، سپس به آنها شکل می دهد و در ادامه واژه و یا واژگان مناسب را ایجاد کرده و به منزله عبارت جستجو در فیلد جستجوی یک پایگاه اطلاعاتی وارد می کند تا "با ربط ترین" نتایج، حاصل آید. این اتفاق برای کسی که مفاهیم ذهنی و مفاهیم ثبت شده (عینی) هر دو برای آن یکی باشد و به گونه ای براساس زبان مادری شکل گرفته باشد، می تواند نتایج بهتری را درپی داشته باشد، چرا که در این حالت بین ذهن و بیان آن رابطه ای مستقیم برقرار می شود و فضاهای ذهنی بهتری برای تدوین عبارت جستجو و ارزیابی نتایج بازیابی شکل می گیرد. زبان به عنوان رابط بین نیاز اطلاعاتی کاربر و سیستم اطلاعاتی، متکی بر الگوهای ذهنی است که انسان به واسطه یادگیری آنها را دریافت می کند و این الگوها معمولاً با یادگیری اولین زبان (زبان مادری) شکل می گیرد. بنابراین، بسیاری از تجربیات ما مبتنی بر مفاهیمی است که در ذهن ما شکل می گیرد و به واسطه زبان بیان می شود و این کار به دفعات می تواند در هنگام بازیابی اطلاعات رخ دهد. توجه به این مقوله می تواند به بهبود طراحی نظام های بازیابی اطلاعات در قالب بافت اطلاعاتی کمک کند.