جای شناسی مذهبی

باوجود آگاهی های قابل توجه در خصوص تحولات دینی ایران در عهد ایلخانی، درباره وضع مذهبی شهرها و ولایات ایران در این دوران از جمله ترکیب مذهبی جامعه، اطلاع چندانی در دست نیست. حمدالله مستوفی (680-750 ق) در سال 740 ق با تألیف نزههًْ القلوب جای شناسی تقریباً دقیقی از اوضاع مذهبی ایران ِاین دوره به دست داده است. او در ضمن معرفی شهرها و مناطق ایران در بیشتر موارد درباره مذاهب مردم آنها نیز سخن به میان آورده است. استخراج و دسته بندی آگاهی های موجود در این کتاب و استفاده از دیگر آگاهی های موجود در منابع و پژوهش های مرتبط می تواند تصویر روشن تری از پراکندگی مذهبی در جامعه ایران در این عهد ارائه کند. براساس چنین دیدگاهی پژوهش حاضر می کوشد به روش پژوهش کتابخانه ای به گردآوری، دسته بندی و تحلیل این آگاهی ها بپردازد. بدین منظور مواردی چون ترسیم نمودار و نقشه نیز مدنظر قرار گرفته است. این بررسی با وجود پراکندگی بیشتر پیروان مذهب تسنن شافعی در دوران ایلخانان نشان از گسترش نسبی تشیع و در عین حال برخی جابه جایی ها در موقعیت مذاهب اهل سنت و ادیان غیراسلامی دارد.