زن در ادبیات

مولانا جلال الدین محمد بلخی (604- 672هـ .ق) از پرکارترین شعرای ادبیات فارسی است که شعرش در اوج قله های بلند عرفان اسلامی جای دارد. گسترة عظیم آثار مولانا در عین اینکه کار در بارة او را دشوار می‏سازد، به محقق این فرصت را می‏دهد که در بررسی آراء وی، اسناد و مدارک کافی به دست آورد. نگرش مولانا به مسأله زن، از بهترین و مثبت ترین نگرشها در میان شعرا و عرفاست. البته این بدان معنی نیست که وی هیچ نظر و داوری منفی در بارة زن نداشته است؛ بلکه منظور این است که جنبه‏های منفی در برابر فراوان نظریات مثبت وی، نادیده گرفتنی و قابل گذشت است؛ نگارنده در مقالة حاضر می‏کوشد با ارائه دلایل و شواهد لازم، تمام دیدگاههای مولانا را در بارة زن مورد نقد و داوری قرار دهد.

رمان های لقیطه نوشته عبدالحلیم عبدالله و رمان احتمالا گم شده ام نوشته سارا سالار نمونه خوبی از متونی است که به وضعیّت زن در جامعه ای مردسالار می پردازد. لیلی، قهرمان اصلی رمان لقیطه است و قهرمان اصلی رمان احتمالا گم شده ام، خود روایتگر رمان است. قهرمان هر دو رمان زنانی هستند که هنجارهای جامعه و نقش هایی که در اجتماع پذیرفته اند، آن ها را محدود کرده است و با وجود آشفتگی های متعدد، برای رسیدن به کمال، سفری درونی را تجربه می کنند. مقاله حاضر در نظر دارد با روش توصیفی- تحلیلی، به بررسی تطبیقی این دو رمان بر مبنای نظریه مورین مرداک بپردازد. هدف این مقاله پاسخگویی به این پرسش است که توالی اعمال قهرمان زن در رمان های لقیطه و احتمالا گم شده ام چگونه است؟ بر این اساس، سازه های متن دو رمان و مجموعه ای از روابط متنی آن با نظریه مرداک ارزیابی و توصیف شد. نتایج پژوهش نشان می دهد که توالی اعمال لیلی در لقیطه و راوی در احتمالا گم شده ام، از الگویی ده مرحله ای تبعیت می کند که عبارت است از: گذار از زنانگی، هم ذات پنداری با مردان، مسیر آزمون ها، موفقیت خیالی، نه گفتن زن قوی، هبوط نزد الهه، تجدید زنانگی، علاج شکاف میان مادر و دختر، یافتن مرد درون و رسیدن به ماورای دوگانگی.