رمضان عبدالتواب

گرچه از چاپ اولیه کتاب، بیش از 40 سال می گذرد اما در بین کتب فقه اللغه از اهمیت بالایی برخوردار است. با توجه به سرفصل های مشترک در اغلب کتاب های این حوزه آنچه جایگاه اثر را تقویت می کند جامعیت و تحلیل علمی و پرهیز از نقل و روایت محض است؛ هرچند کتاب های دیگری نیز بعد از این کتاب به چاپ رسیده اند ولی جایگاه و مشخصه علمی کتاب رمضان عبدالتواب را نداشته اند. حمیدرضا شیخی سال 1367 ش ترجمه ای از کتاب فوق به دست داده است که با نقد و بررسی آن به شیوه استقراء تام و تطبیق اصطلاحی و ساختاری ترجمه وی با اصل اثر این نتایج عمده حاصل شد که ترجمه فارسی کتاب صرف نظر از اغلاط چاپی نه چندان کم و برخی اشتباهات در فهم و انتقال مفاهیم در مجموع ترجمه ای قابل قبول و مورد اطمینان است. شاید مهمترین نکته در این ترجمه، عدم برگردان شواهد شعری است که جز در یک فصل، در بقیه کتاب بدون ترجمه رها شده، و چه بسا استباط مترجم این بوده که ذکر این ابیات به عنوان نمونه آوایی، صرفی یا نحوی بوده و بُعد معنایی و مفهومی آن مدنظر مؤلف قرار نداشته است. ولی باید پذیرفت که مخاطب اصلی اثر، عرب زبانان یا عربی دانان هستند و مخاطب ترجمه غالبا غیرعرب زبانان.

نقد مؤثر، سازنده، و مثبت نقش بسیار مهمی در پیشرفت علم و دانش دارد که باعث شکوفایی ثروت کلان هر کشوری، که همان تکنولوژی آن است، می شود. ازآن جایی که پیدایش، دگرگونی، و تکامل نحو عربی ازجمله مسائلی است که توجه خاصی را می طلبد، بنابراین، پژوهش در این زمینه بسیار ارزش مند به نظر می رسد. رمضان عبدالتوّاب با ترجمة کتاب التطوّر النحوی للّغة العربیّة از برجشتر اسر، در 1994 م راهی هموار در توسعة نحو زبان عربی قرار داد. نویسندۀ این کتاب نحو عربی را ازمنظر تاریخی و زبان شناسی بررسی کرده است و از دیگر زبان های سامی ازجمله عبری، اکدی، حبشی، و آرامی نیز سخن به میان آورده است. با تحلیل کمّی و کیفی محتوای این کتاب می توان دریافت که این کتاب دو هدف اساسی را دنبال می کند: 1. بررسی نحو زبان عربی ازمنظر تاریخی: یعنی ازمنظر شکل گیری و پیدایش، تکوین، حروف اصلی، انواع جمله، بناء، و تغییرات ایجادشده در آن درطول زمان، 2. بررسی تشکیلاتی و ساختاری زبان که در حوزة زبان شناسی واقع می شود. می توان این کتاب را در عنوان درسی «تحقیق در مسائل صرفی و نحوی» در دورة دکتری زبان و ادبیات عربی در دانشگاه های ایران پیش نهاد کرد.