ساختار زبانی و موسیقایی ردیف

امیران سخن، از روزگار پارینه شعر پارسی تاکنون، نشاندن ردیف را در قیمتی در لفظ دری خویش، خوش دانسته و آن را مایه کمال شعر و رویکرد استادانه خود را بدان مایه تفاخر دانسته اند. تحقیقات در پیشینه ردیف، نشان می دهد که این عنصر مهم بلاغی، ویژه ایرانیان و از آفرینش های ایشان است و از آغاز تا قرن ششم هجری قمری روند و سیری فزاینده داشته است. ردیف های دیوان ناصرخسرو ساده و بی تکلف است و از نظر ساختار زبانی، انواع کلمات: فعل، اسم، ضمیر، حرف و شبه جمله را دربردارد. دیوان او به خلاف روشنایی نامه و سعادت نامه، از ردیف های جمله ای، وصفی و قیدی عاری است؛ این تباین ساختاری نیز، تردید انتساب این دو اثر را به ناصرخسرو تقویت می کند. او در آثار خود، گاه ردیف ها را به یک معنی به کار نمی برد و در مواردی قافیه را پیش از ردیف های هم معنی رعایت نمی کند. پژوهش های به عمل آمده، ثابت می کند که ناصرخسرو، اول سراینده ای است که نام خاص شخص را در قصاید خود ردیف قرار داده است. ردیف های او از نظر ابعاد بلاغی و موسیقایی نیز جایگاهی خاص دارد که در متن مقاله بدانها اشاره می شود.