رویکرد تحلیل تاریخی

در پژوهش هایی که اندیشمندان حوزه علوم اجتماعی صورت می دهند، توجه به رویکرد های تاریخی جامعه شناسی شهر، نقطه اشتراک مطالعات جامعه شناسی با علوم دیگری نظیر تاریخ، جغرافیا، انسان شناسی وباستان شناسی است. از این منظر مطالعه سیر تحول تاریخی شهر در بستر زمان و بررسی تغییرات اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی جامعه شهری، زمینه مناسبی برای انجام تحقیقات علوم میان رشته ای چون مطالعات اجتماعی و باستان شناسی محسوب می شود. عموماًانسان شناسی و به طور اخصباستان شناسیاز جمله علومی هستند که به بازسازی تحولات اجتماعی و شناسایی رفتارهای پیچیده انسانی براساس بقایای مادی و ملموس گذشته می پردازند. پهن دشت گرگان به عنوان یکی از مراکز مهم تمدن در شمال ایران، از دوران پارینه سنگی جدید تا به امروز همواره زیستگاه انسان بوده است. شهر قدیمگرگان واقع در بخش مرکزی دشت گرگان، مهم ترین بخش این پهن دشت فرهنگی به شمار می آید. این شهر در عصر ساسانی به صورت قلعه ای نظامی با برج و باروهای بلند آرایش یافته بود و از قرون اولیه اسلامی تا دوره ایلخانی به طور مداوم در قالب «شهر» از مراکز مهم سلسله های اسلامی زیاریان، علویان، سامانیان و سلجوقیان به شمار می آمده است. مقاله حاضر برآناست تا با استفاده از یافته های باستان شناسی و روش تحلیل تاریخی، بازتاب تحولات اجتماعی را در فضاهای شهری گرگاندوران اسلامی مطالعه کند و از ترکیب جمعیتی محلات و طبقه بندی آن ها برحسب موقعیت اجتماعی، اقتصادی وفرهنگی سخن بگوید.