زیغ

«زیغ»، در لغت، به معنای انحراف از حقّ، میل، کشش و عدول است، و در اصطلاح، به معنای انحراف و تمایل از پایداری در راه دین است. زیغ، پی آمد سرپیچی از دستورات الهی و وانهادن بندگی خداست. زیغ، در زبان قرآن و سنّت، با مفاهیم: ضلالت، غوایت و میل مرادف است. برخی از مفاهیم مقابل زیغ در زبان قرآن و سنّت عبارتند از: هدایت، رشد، قصد و ثبات. در این موجز، مفهوم شناسی زیغ، عوامل ایجاد زیغ، عوامل از بین بردن زیغ، پی آمدهای دوری از زیغ و پی آمدهای زیغ بررسی گردیده است. ثمره ی این جستار، شناخت علمی و روشمند مفهوم زیغ است.

این متن شرحی بر اوصاف شیعیان واقعی از منظر امیرمؤمنان علی(ع) است. از منظر آن حضرت، کفر بر چهار پایه استوار است: به عبارت دیگر، چهار عامل ممکن است انسان را از شناخت حق منحرف کرده، به جای ایمان او را در دام کفر بیفکند. اولین پایه کفر، تعمیق است. معنای درست تعمیق، دور افتادن از جاده است. دین حاوی مطالب اصولی و جزیی است؛ تعمیقی که موجب کفر است، رهاکردن متن دین و تمرکز بر حاشیه است. پایه دوم کفر، تنازع است. نزاع مداوم و محکوم کردن دیگران همراه با شکست حرمت آنهاست. پایه سوم کفر، زیغ و کج فهمی است؛ چیزی اشتباه و کج فهمیده شود. کسی که دچار زیغ است، کار خوب در نظرش بد و کار بد، خوب جلوه می کند و طبیعی است که ایمان را بد و کفر را خوب بپندارد. چهارمین پایه کفر، شقاق؛ یعنی خصلتی روانی ناشی از خودکم بینی است. حرکت کردن برخلاف حقیقت و بدعت گذاری و مطرح کردن سخنان بی منطق، با انگیزه جلب نظر دیگران از دیگر پایه های کفر است.