DPSIR

مطالعات ارزیابی و پایش بیابان­زایی بر روی داده­ها و شاخص­های درست و دقیق به منظور تعیین شاخص­های بیابان­زایی برای بکارگیری در برنامه­های کاهش و جلوگیری از فرایند بیابان­زایی متمرکز شده است. آنچه در ارزیابی بیابان­زایی مهم به نظر می­رسد امتیازدهی برای اولویت­بندی و رتبه­بندی شاخص­های بیابان­زایی به گونه­ای است که در برنامه­های کاهش اثرات این فرایند، قابل استناد باشد. هدف رتبه­بندی، ترتیب­بندی، آرایش داده­ها و دادن امتیاز به شاخص­هاست. در بسیاری از موارد در رتبه­بندی شاخص­ها، ابهام و عدم اطمینان وجود دارد. در این پژوهش با کمک تئوری فازی و تلفیق آن با روش­های تصمیم­گیری چند شاخصه به تعیین سامانه شاخص بیابان­زایی به منظور مدیریت ریسک این پدیده پرداخته شده است. در ابتدا شاخص­های موثر در بیابان­زایی شناسایی و به وسیله گروه خبرگان ارزیابی و اهمیت هر شاخص تعیین گردید. در نهایت، با تلفیق فازی و روش تاپسیس در قالب مجموعه مثلثی فازی، شاخص­ها رتبه­بندی و سامانه شاخص­های بیابان­زایی برای مدیریت ریسک تعیین شد. نتایج پژوهش نشان می­دهد که شاخص­های مربوط به پوشش گیاهی و شاخص­های فشار، اهمیت بالا در بیابانی شدن دارند. بنابراین، در مدیریت ریسک بیابان­زایی نقش مهم­تری نیز دارند. همچنین ارزیابی­ها موید توان بالای تلفیق فازی و روش تاپسیس در کاهش ابهام است. لازم به ذکر است این پژوهش در قالب پروژه DesertWatch و انتخاب شاخص­ها بر اساس DPSIR بوده است.

اکوتوریسم یا طبیعت گردی گرایشی از صنعت گردشگری است که طی سالهای اخیر توجه بسیاری از مسولین و مردم را به خود جلب کرده و یکی از اهرمهای توسعه اقتصادی و اجتماعی بسیاری از کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه بوده است. از آنجا که فعالیت غیر نظام مند اکوتوریسم می تواند اثرات منفی بر محیط زیست داشته باشد، ارزیابی فعالیتهای اکوتوریسمی با استفاده از چارچوب ها و روش های معتبر علمی من جمله DPSIRمی تواند در برنامه ریزی های مدیران این صنعت، موثر و مفید واقع گردد. هدف اصلی این پژوهش ارزیابی وضعیت اکوتوریسم در منطقه رودبار قصران و لواسانات با استفاده از چارچوب DPSIR می باشد. هر کدام از پنج بخش این مدل ارزیابی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت و یافته ها در قالب جداولی ارائه گردیدند. طبق نتایج به دست آمده از طبقه بندی تصاویر سال های 2004 و 2016، فضاهای ساخته شده از 3625 متر مربع به 8744 متر مربع افزایش یافته است. از جمله دلایل این امر را افزایش جمعیت، نزدیکی به پایتخت و سهولت در رفت و آمد در نتیجه گسترش خانه های دوم و افزایش ساخت و ساز اماکن مرتبط با خدمات گردشگران دانست. ارزیابی های صورت گرفته و نتایج بدست آمده از این تحقیق می تواند به عنوان یک ساختار پشتیبان تصمیم برای مدیران و برنامه ریزان در این حوزه و اتخاذ استراتژی های مناسب جهت پیاده سازی اکوتوریسم پایدار، مورد استفاده قرار گیرند.

شرایط اکولوژیک خاص و بحرانی تالاب جازموریان از مشکلات جدی زیست محیطی در منطقه می باشد که لزوم توجه ویژه به این مسئله را می رساند. به منظور حفاظت از تالاب جازموریان، باید مدیریت بهینه منابع و سیاست های مناسب محیط زیستی اتخاذ گردد. تحقیق حاضر، با هدف تدوین راهبردهای مدیریتی تالاب جازموریان با تاکید بر منابع آبی با استفاده از مدل تصمیم گیری چندمعیاره انجام گرفت. این مطالعه، از نوع ارزیابی– تحلیلی بوده که جمع آوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای و میدانی بوده است. در این مطالعه، ابتدا، با استفاده از چارچوب DPSIR معیارهای مورد بررسی با نظر به مطالب آمده در چارچوب نظری تدوین گردید؛ سپس، به جهت اولویت بندی راهکارهای مدیریتی حفظ و احیای تالاب از روش، VIKOR استفاده شد. ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺣﺎﺻﻞ از ﻣﺪل VIKOR، به جهت سنجش و تحلیل سلسله مراتبی راهکارهای مدیریتی، نشانگر این موضوع است که به ترتیب، حفظ واحیای پوشش گیاهی بومی با وزن صفر، بالاترین اولویت و در صدر تحلیل سلسله مراتبی، و سپس، مشارکت مردمی در مدیریت حوضه آبریز با وزن 119/0، احداث آب بندهای کوچک به جای سدهای بزرگ با وزن 179/0، ایجاد اشتغال در بخش خدمات و صنایع دستی با وزن 196/0، سامان دهی چاه های حفرشده با وزن 312/0، کشت گیاهان مقرون به صرفه به لحاظ آب مجازی با وزن 205/0، گسترش استفاده از سیستم های نوین آبیاری با وزن 237/0، تعیین آب بهای واقعی در بخش کشاورزی با وزن 488/0، استفاده ازآب فاضلاب تصفیه شده برای آبیاری با وزن 509/0، توسعه و گسترش کشت گلخانه ای و زیرپلاستیک با وزن 742/0 و در نهایت، راهکار سیمان کردن، روپوش و لوله گذاری نهرها با اختصاص وزن 1 در پایین ترین میزان اولویت قرارگرفت.

هدف:  این پژوهش با هدف بهبود وضعیت پارک ها و فضای سبز شهر مشهد سعی دارد کمبودهای فضای سبز را تحلیل نموده و معیارهای تأثیرگذار در مکان یابی پارک ها را مشخص نماید.روش و داده: نوع تحقیق توصیفی - تحلیلی و روش مطالعه مدل DPSIR است. روش جمع آوری اطلاعات اسنادی و میدانی بوده و پس از ارزیابی وضعیت فعلی و شناخت کمبودها با استفاده از مدل DPSIR، نیروهای محرکه، فشارها، وضعیت، اثر و پاسخ مشخص شده و ده معیار جهت مکان یابی بهینه استخراج گردید. برای تجزیه و تحلیل داده ها از SDSS و GIS استفاده شده است.یافته ها: یافته ها نشان می دهد تنها 22 درصد ساکنان در هم جواری مناسب با پارک ها هستند. علاوه بر این همه پارک های موجود، هم جوار با کاربری های سازگار (آموزشی و فرهنگی) نیستند و تنها 36 درصد آن ها در هم جواری مناسب قرار گرفته اند. از نظر دیدگاه جدید، فضای سبز علاوه بر مکانی برای بازده اکولوژیکی، مکانی برای بازده اجتماعی نیز هست، لذا سرانه واقعی آن برابر 4.17 مترمربع بوده که بسیار متفاوت با سرانه ذکر شده از سوی شهرداری (14.16 مترمربع) است.نتیجه گیری: نتایج نشان می دهد که نیروهای محرکه شامل تراکم جمعیت، توسعه برنامه ریزی نشده شهر، تغییر کاربری و ضعف قوانین شهرسازی بوده و فشارهای وارد بر محیط زیست شهری شامل افزایش تراکم ساختمانی، تغییر الگوی زندگی، مناطق حاشیه نشین و فرسوده و وجود بیش از 25 میلیون زائر سالانه است. از آثار این کمبود نیز می توان به تخریب کیفیت اکولوژیک، کاهش زیباشناختی محلات و افزایش آلودگی هوا، کاهش حس تعاملات اجتماعی و کاهش نشاط اجتماعی اشاره کرد.نوآوری، کاربرد نتایج: جنبه نوآورانه این مقاله تلفیق مدل DPSIR  و اصول الگوی تخصیص کمینه فاصله است. بنابراین این تحقیق پا را یک قدم فراتر نهاده و پس از ارزیابی وضعیت محیط زیست شهر مشهد از طریق مدل DPSIR و ارائه پاسخ ها، آن ها را به صورت راه حل هایی برای حل مشکلات در قالب نقشه های GIS از پارک های پیشنهادی در مناطق مختلف ارائه می دهد.