تغییرات پیش رونده

یکی از مفاهیم بنیادین در ژئومورفولوژی که بسیاری از نظریه پردازی ها و مدل سازی ها بر اساس آن استوار شده است، مفهوم زمان است. موضوع مدل سازی های تاریخی همواره یکی از دغدغه های محققان به ویژه ژئومورفولوژیست ها بوده است. مفاهیمی چون تغییرات پیشرونده ،پروگروسیونیسم یونیفورمی تاریانیسم ، آلومتری ، دورجغرافیایی ، ارگودیسیتی و... همه از مفاهیم و مدل هایی هستند که سعی در بیان نحوه ی تحولات ارضی در بستر زمان دارند ولی مبنای کار همه ی آن ها بر مفهوم نجومی زمان استوار نیست. در این میان زمان و رابطه ی آن با توالی پدیده ها موضوع اصلی تحلیل در این زمینه است. مشکل اصلی یک ژئوموفورفولوژیست آن است که معمولاً زمان کافی برای مشاهده ی چگونگی پیدایش چشم اندازها را در اختیار ندارد. این بدین معنی است که بیان دقیق چگونگی ارتباط میان مشاهدات صورت گرفته در طیّ دوره های چندماهه یا چند ساله و تکامل چشم اندازها در طول هزاران سال یا بیشتر امری دشوار است. تلاش های زیادی در جهت رفع این مشکل صورت گرفته است ویکی از این ترفندها جایگزینی فضا و زمان است. بخشی از مفهوم ارگودیسیتی در ژئومورفولوژی معطوف به چنین موضوعی است. با توجه به آنکه چنین مفهومی در ادبیات ژئومورفولوژی بویژه ایران مغفول مانده است لذا در این مقاله که برگرفته از یک طرح نظری در دانشگاه اصفهان بوده است سعی شده ضمن ارائه ی دقیقی از معنا و مفهوم این واژه در ژئومورفولوژی کاربرد آن در مباحث زمین ریخت شناسی تبیین گردد. این مهم با ایجاد فضای مینیاتوری از یک حوضه ی آبریز و ایجاد بارش مصنوعی تحقق یافت و در واقع ردیابی تغییرات یک صحنه طبیعی در مقیاس میکرو سبب شد که الگوی تحول در چنین مدلی ارزیابی گردد .