سازمان فضایی تاریخی و ذهنی

با روند روبه رشد توسعه که در پی تحولات سریع اقتصادی، سیاسی و اجتماعی جوامع اتفاق می افتد، دامنه گسترش کالبدی شهرها فراتر از اراضی پیرامونی رفته و به سکونتگاه های مجاور که به شکل روستاهایی خودکفا در طول تاریخ شکل گرفته است، می رسد. روستاهای مورد اشاره در ابتدا به عنوان سکونتگاه های حاشیه شهر، و با ادامه روند گسترش شهری به شکل محلاتی درون شهرها تغییر چهره می یابند. جماران، امام زاده قاسم، چیذر، ده ونک، اوین، درکه، فرحزاد، طرشت و بسیاری دیگر از محله ها که در محدوده کنونی شهر تهران قرار گرفته اند، در گذشته ای نه چندان دور روستاهایی بوده اند که در عین خودکفایی مناسبات بسیاری نیز با یکدیگر داشتند. پیچیدگی اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، کالبدی و ترافیکی در محله جماران که در گذشته به عنوان یک روستای کوهستانی در شمیران مطرح بوده است با تلفیق خصوصیات روستایی و شهری در ابعاد مختلف، موجب می شود که این مجتمع زیستی نه از خصوصیات کامل یک روستا برخوردار بوده و نه ویژگی های یک جامعه شهری را در خود داشته باشد. همچنین پیوند خوردن این محله با فرهنگ سیاسی- انقلابی ایران بر اهمیت شناخت صحیح این بافت جهت برنامه ریزی سنجیده تر برای آن می افزاید و موجب ناکافی و ناکارآمد شدن طرح های موضوعی و موضعی می شود. این نوشتار که به جستجوی راهبردهای ساماندهی منظر شهری روستا- شهر جماران در تهران می پردازد مشتمل بر چهار بخش است : بخش اول به کلیات تحقیق، بخش دوم به موقعیت و ویژگی های روستا- شهر جماران و بخش سوم سازمان فضایی محله جماران مورد تحلیل قرار می گیرد و در نهایت راهبردهای ساماندهی منظر شهری ارائه می شود.