رویکرد کل نگر

با روند روبه رشد توسعه که در پی تحولات سریع اقتصادی، سیاسی و اجتماعی جوامع اتفاق می افتد، دامنه گسترش کالبدی شهرها فراتر از اراضی پیرامونی رفته و به سکونتگاه های مجاور که به شکل روستاهایی خودکفا در طول تاریخ شکل گرفته است، می رسد. روستاهای مورد اشاره در ابتدا به عنوان سکونتگاه های حاشیه شهر، و با ادامه روند گسترش شهری به شکل محلاتی درون شهرها تغییر چهره می یابند. جماران، امام زاده قاسم، چیذر، ده ونک، اوین، درکه، فرحزاد، طرشت و بسیاری دیگر از محله ها که در محدوده کنونی شهر تهران قرار گرفته اند، در گذشته ای نه چندان دور روستاهایی بوده اند که در عین خودکفایی مناسبات بسیاری نیز با یکدیگر داشتند. پیچیدگی اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، کالبدی و ترافیکی در محله جماران که در گذشته به عنوان یک روستای کوهستانی در شمیران مطرح بوده است با تلفیق خصوصیات روستایی و شهری در ابعاد مختلف، موجب می شود که این مجتمع زیستی نه از خصوصیات کامل یک روستا برخوردار بوده و نه ویژگی های یک جامعه شهری را در خود داشته باشد. همچنین پیوند خوردن این محله با فرهنگ سیاسی- انقلابی ایران بر اهمیت شناخت صحیح این بافت جهت برنامه ریزی سنجیده تر برای آن می افزاید و موجب ناکافی و ناکارآمد شدن طرح های موضوعی و موضعی می شود. این نوشتار که به جستجوی راهبردهای ساماندهی منظر شهری روستا- شهر جماران در تهران می پردازد مشتمل بر چهار بخش است : بخش اول به کلیات تحقیق، بخش دوم به موقعیت و ویژگی های روستا- شهر جماران و بخش سوم سازمان فضایی محله جماران مورد تحلیل قرار می گیرد و در نهایت راهبردهای ساماندهی منظر شهری ارائه می شود.

در دهه های اخیر، رویکرد کیفی به قلمرو پژوهش های علوم انسانی و علوم تربیتی وارد و به آن توجه شده است. از مسائل اصلی این نوع پژوهش، معیار یا معیارهایی است که نتایج این پژوهش­ها را قابل اعتماد میسازد. یکی از معیارهای مطرح در این میان، روایی تحقیقات کیفی است که موضوعی حیاتی و چالش بر انگیز است. در این مقاله، محققان با بهره گیری از شیوة توصیفی و تحلیلی و با بررسی ادبیات مربوط به تحقیقات کیفی، سه رویکرد عمده به مفهوم روایی را مطرح و روش های دستیابی به روایی در این سه رویکرد را بررسی کرده اند. این سه رویکرد عبارت است از: رویکرد سنتی، کل نگر و رویکرد هدف - روایی که به زعم نویسندگان، رویکرد کل نگر بر دو رویکرد دیگر برتری داشته، می­تواند مسئلة روایی در پژوهش های کیفی را حل کند.

زورخانه به عنوان پدیده ای استوار، از فرهنگ ایرانی-اسلامی است که واجد ویژگی هایی تعلیمی سنّت های پیشینیان ماست. ویژگی هایی که اندیشه کل نگر پیشینیان بدان شکل داده و تحت عنوان یک کل واحد به اجزای آن وحدت بخشیده است. در بستر ذهن کل نگر مردمان ایران زمین، تمام عناصر سازنده در یک پدیده به دنبال تحقق هدفی بوده است. معماری و موسیقی به عنوان دو عنصر عینی و ذهنی که در دو سر طیف پدیده زورخانه قرار می گیرند، گواهی بر این مدعاست که زورخانه برای تعلیم و آموزش خوی پهلوانی و منش انسانی شکل گرفته است. مسئلة این تحقیق، یافتن آن نگاه آموزشی مشترک در دو عنصر عینی (معماری) و ذهنی (موسیقی) زورخانه است. بر اساس یافته های این تحقیق : معماری و موسیقی زورخانه با هرچه ساده تر شدن و نزدیک شدن به زندگی مردم، دوری از تفنّن و پیچیدگی های تخصصی و تمسّک به اصولی ساده و سهل الوصول نخست به دنبال نشاندن مردم پای سخن خود و دوم نشاندن سخن خود در ذهن آنهاست. اجزاء معمارانه و موسیقایی در این فضا به گونه ای انتخاب شده اند که فرد به راحتی می تواند آن را بسازد یا در ذهن بسپارد. نفوذپذیری، سادگی و مردم واری از ویژگی هایی است که هدف سازندگان و پدیدآورندگان پدیده ای با نام زورخانه را محقق می ساخته است و همگی در معماری و موسیقی زورخانه متجلّی است. روش تحقیق پیش رو کیفی و با جمع آوری اطلاعات به شیوه های میدانی و کتابخانه ای در جستجوی مصادیقی از دو عنصر معماری و موسیقی انجام شده است. در پایان با روش تحلیل محتوا و مقایسه محتوایی داده های حاصل از تحلیل اطلاعات به دست آمده، به تناظر بین این دو عنصر پرداخته شده است.

 مشهد شهری است با شاخصه «زیارتی»، به طوری که روزانه پذیرای زائرانی با فرهنگ های مختلف است که همگی برای حضور د ر مکان مطهر حرم رضوی (ع) قصد سفر به مشهد می کنند . بنابراین، مفهوم «زیارت» محوری ترین مفهومی است که پس از شنید ن نام مشهد ، به ذهن خطور می کند . اهمیت مفهوم زیارت د ر خراسان به سابقه تاریخی حضور و شهاد ت امام رضا (ع) باز می گرد د . از طرفی مفهوم گرد شگری به عنوان پد ید ه ای نو د ر د نیای امروز مطرح می شود . د ر چند د هه اخیر با ظهور و رونق مفهوم مد رن گرد شگری، یکی از مسائل مناقشه برانگیز د ر شهر مشهد همواره نسبت زیارت با گرد شگری، تضاد ها یا تطابق آن هاست. این موضوع تا آنجا اهمیت پید ا می کند که گاهی حتی موجب بروز مناقشات جد ی بر سر نامگذاری تابلوها و نشانه های شهری با عنوان راهنمای زائر یا راهنمای مسافر می شود .  طرفد اران گرد شگری د لایل متعد د ی را از جمله بازد هی اقتصاد ی بالا و طرفد اران زیارت د غد غه های هویتی را مطرح می کنند . این پژوهش با رویکرد ی کل نگر، نسبت زیارت و گرد شگری را مورد مد اقه قرار د اد ه است. به این منظور ابتد ا به بررسی مختصر مبانی مفهوم زیارت و گرد شگری و سپس به مطالعه سفرنامه ها به عنوان منابع تاریخی د ر روایت کل نگر روید اد ها و تحلیل و کشف رابطه بین زیارت و گرد شگری پرد اخته است. نتیجه گویای آن است که مفهوم زیارت و گرد شگری د ر مشهد د و مفهوم هم عرض نیستند بلکه با استناد بر یافته های تحلیلی از سفرنامه های مشهد ، همواره زیارت عملکرد اصلی بود ه و فعالیت های جنبی د ر طول آن قرار میگیرند . بد ین ترتیب این د و مفهوم نه تنها تضاد ی با هم ند ارند بلکه د ر صورت فهم د رست از نسبت آن ها و به کارگیری این فهم د ر برقراری رابطه بین عناصر منظر شهر، مقوم و مکمل یکد یگر خواهند بود .

رویکرد کل نگر به نسبت فرهنگ و طبیعت به شکل گیری مفهوم منظر فرهنگی انجامیده است که در آن فرهنگ و طبیعت به گونه ای جدایی ناپذیر در هم تنیده اند. با این وجود مرزبندی بین منظرهای طبیعی و فرهنگی که از نگاه جزءنگر ریشه می گیرد همچنان وجود دارد. هدف این مقاله بررسی چالش های این مرزبندی و تدوین مدلی کل نگر برای بازشناخت و دسته بندی منظر های فرهنگی است. پرسش اصلی این است که چه مولفه هایی در تبیین نسبت فرهنگ و طبیعت در منظر فرهنگی موثرند و ارتباط منطقی میان آن ها چگونه قابل تبیین است؟ بر این اساس مدل منظرهای فرهنگی مبتنی بر سه مولفه "میزان مداخله انسان در طبیعت"، " نوع مداخله ملموس یا ناملموس" و "زمان شکل گیری و ادامه حیات منظر" تدوین شده است. این مدل نظری دسته بندی منظر فرهنگی در مقیاس های مختلف را ممکن می سازد. برای تبیین مدل پیشنهادی، منظر فرهنگی بم به صورت موردی بررسی تحلیل شده است. در این بررسی مولفه های شکل دهنده به منظر فرهنگی در دو دسته مداخلات ملموس مبتنی بر اقتصاد و سکونت و مداخلات ناملموس مبتنی بر روابط اجتماعی، بر اساس علت مداخله انسان در طبیعت شناسایی شده است. در مطالعه بم، مدل پیشنهادی در سه مقیاس خرد (خانه- باغ)، میانی (کوچه- باغ) و کلان (شهر- باغ) تبیین شده است.

فرار مالیاتی باعث تضعیف توان مالی دولت در انجام وظایف حاکمیتی می شود. بنابراین شناسایی پیامدهای فرار مالیاتی می تواند نقش بسزائی در تبیین هرچه بهتر جایگاه مالیات در اداره جامعه داشته باشد. براین اساس، پژوهش حاضر تلاش دارد تا آثار و پیامدهای فرار مالیاتی را با یک رویکرد کل نگر و از طریق تحلیل عاملی اکتشافی و تاییدی مورد مطالعه و بررسی قرار دهد. این پژوهش به لحاظ هدف کاربردی و به لحاظ روش گردآوری داده ها توصیفی پیمایشی، از نوع همبستگی است. داده های پژوهش حاضر به کمک پرسش نامه جمع آوری شده است. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل کارکنان سازمان امور مالیاتی، اداره امور اقتصادی و دارایی، نیروی انتظامی و دانشگاه های استان کردستان هستند. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده تحلیل رگرسیون و مدل سازی معادلات ساختاری انجام شده است. همچنین برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزارهای SPSS و Amos استفاده شده است. براساس تحلیل عاملی اکتشافی 5 مولفه (اقتصادی، اجتماعی، مدیریتی، سیاسی و فرهنگی) به عنوان پیامدهای فرار مالیاتی (متغیر وابسته) شناسایی شدند. این پنج مولفه 64 درصد از واریانس متغیر وابسته را تبیین می کنند. سپس براساس تحلیل عاملی تاییدی مرتبه اول اطمینان حاصل گردید که بین سازه های نظری و تجربی انطباق و همنوایی لازم وجود دارد. در ادامه با استفاده از تحلیل عاملی تاییدی مرتبه دوم مشخص گردید که تمامی متغیرهای مکنون بر متغیر وابسته اثر مثبت و معناداری دارند. همچنین ترتیب اثرگذاری آنها عبارت بودند از: فرهنگی، مدیریتی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی. در نهایت اثرات 6 متغیر جمعیت شناختی (جنسیت، سن، تحصیلات، رشته تحصیلی، سنوات خدمتی و نوع سازمان) بر روی متغیر وابسته مورد مطالعه و بررسی قرار گرفت. طبق نتایج به دست آمده سه متغیر سن، تحصیلات و سنوات خدمتی بر متغیر وابسته اثر مثبت و معناداری دارند. بنابراین درک و شناخت پیامدهای فرار مالیاتی می تواند نقش موثری در کاهش فرار مالیاتی ایفا نماید.

در فرایند طراحی منظر شهری در دانشگاه تهران، یک مرحله به «خیال طرح» اختصاص دارد (بنگرید به کتاب رویکرد منظرین در طراحی شهری نوشته منصوری و فرزین، 1396) که دانشجویان پس از خوانش مکان طرح و برنامه ریزی کارکردی پروژه، برای محصول نهایی خود هویتی یکه و یکپارچه تصور می کنند که علاوه بر اقتضائات واقعی عرصه طراحی از جمله شرایط جغرافیایی، عملکردی، آثار تاریخی و شبکه آمدوشد فهم شهروندان از آن عرصه را نیز ضمیمه کار می کنند. نتیجه این تلفیق، روایت خیال گونه از طرح است که ضمن حفظ قابلیت های فضایی و واقعی عرصه، عنصر خیال را برای تداوم هویت مکانی طرح به نحو مبسوطی به خدمت می گیرد. این روش، محصول رویکرد نوین به مکان و منظر است که در فرایند مرمت فضا نقش بنیادی در فهم عرصه مورد نظر برای طراحی دارد. نشریه مکتب احیاء با توجه به اهمیت به کارگیری دانش های نوین در روند توسعه و پیشرفت جامعه بر آن است تا از طریق تأکید بر این دیدگاه از خوانش فضا در حوزه مسائل مرمت شهر، منظر، معماری و هنرهای وابسته به بسط ادبیات علمی آن همت گمارد. در این راه ضمن بهره گیری از همیاری متخصصان دانشگاهی چشم امید به مشارکت و یاری جوانان دانشمند در تحقیقات جدید خود و به کارگیری رویکردهای نوین در حل مسائل جامعه دارد. مکتب احیاء آمادگی خود را برای پذیرش و طرح بین المللی یافته های محققان ایرانی و بین المللی در زمینه تخصصی نشریه اعلام می کند. تصویر روی جلد این شماره اثر علیرضا افضلی است که طراحی محیط پیرامونی برج طغرل در شهر ری را با هدف ایجاد فضای جمعی در دست داشت. تصویرسازی او روایت خیال گونه و سورئالیستی همچون رؤیای شبانه از واقعیتی است که عناصر شاخص آن قابل تمیز است.