احمد مومنی

اگر گردشگری صنعت یک جامعه باشد، مشارکت ساکنان محلی بسیار مهم است تا در درازمدت موفق و پایدار باشد. در این پژوهش سعی بر این است که به تبیین نقش مؤلفه های مشارکت اجتماعی ساکنان محلی در کاهش پیامدهای منفی گردشگری روستایی بخش مرکزی شهرستان فریدن بپردایم. این تحقیق از نوع کاربردی و از نظر روش پژوهش از نوعی توصیفی –پیمایشی مبتنی بر پرسشنامه است. جامعه آماری پژوهش ساکنان روستاهای بخش مرکزی شهرستان فریدن است که طبق آخرین سرشماری سال 1395، برابر با 14050 نفر جمعیت و 4673 خانوار است که از این تعداد با استفاده از فرمول کوکران 375 نفر به عنوان حجم نمونه انتخاب شد. ابزار موردسنجش پرسشنامه محقق ساخته بود که روایی آن صوری و توسط پنل متخصصان تأیید و پایایی آن بر اساس فرمول آلفای کرونباخ برای مؤلفه های مختلف بین 963/0 تا 776/0 محاسبه شد. توزیع پرسشنامه بر اساس تقسیم به نسبت جمعیت روستا و به صورت کاملاً تصادفی میان ساکنین انجام پذیرفت. یافته های پژوهش ناشی از آزمون همبستگی پیرسون بین تمام مؤلفه مای اثرگذار پژوهش (مشارکت اجتماعی) و متغیر اجتماعی- فرهنگی رابطه مثبت و معنادار وجود دارد. در آزمون رگرسیون نیز متغیر آموزشی با 39/0 درصد بیشتر از سایر متغیرها در بهبود گردشگری روستایی تأثیر دارد. به سخن دیگر افرایش مشارکت نشأت گرفته از سرمایه اجتماعی می تواند منجر به بهبود گردشگری و کاهش پیامدهای اجتماعی گردشگری در روستاهای منطقه مورد مطالعه شود.  

هدف این مقاله تحلیل اثرات سرمایه اجتماعی بر بهبود شاخص های رفاه اجتماعی مناطق روستایی بخش مهردشت شهرستان نجف آباد است. این تحقیق از نوع کاربردی و به روش توصیفی- تحلیلی است که با استفاده از یافته های کتابخانه ای و پیمایشی انجام شده است. جامعه آماری تحقیق کلیه ساکنان 26 روستای بخش جلگه بود که بر اساس آمار سال 1395 کل کشور برابر با 9066 نفر و 2863 خانوار بود که از این میان تعداد 370 نفر با استفاده از فرمول کوکران به عنوان نمونه آماری انتخاب شد. ابزار مورد سنجش پرسشنامه محقق ساخته بود که روای صوری پرسشنامه توسط پنل کارشناسان تائید شد. مطالعه راهنما در منطقه مشابه جامعه آماری با تعداد 30 پرسشنامه صورت گرفت و با داده-های کسب شده و استفاده از فرمول آلفای کرونباخ در نرم افزار Spss، پایایی برای مؤلفه های سرمایه اجتماعی 801/0 و رفاه اجتماعی 802/0 محاسبه شد. نتایج آزمون همبستگی پیرسون نشان از رابطه قوی بین مؤلفه سرمایه اجتماعی و رفاه اجتماعی در حد 854/0 بود. در آزمون رگرسیون چندگانه نیز تمامی شاخص های سرمایه اجتماعی بر بهبود مؤلفه رفاه اجتماعی تأثیرگذار بود. دراین بین شاخص ارتباطات اجتماعی با 751/0 درصد بیشترین نقش را در تبین شاخص های رفاه اجتماعی مناطق روستایی بخش مهردشت داشت. می توان این چنین نتیجه گرفت که با افزایش و تقویت سرمایه اجتماعی سطح رفاه اجتماعی مناطق روستایی نیز افزایش پیدا خواهد کرد. همه فرضیه های پژوهش تائید شد و در پایان با توجه به نتایج پیشنهاد هایی ارائه گردید.

مهاجرت معکوس یک امر خودجوش است که اگر تداوم داشته باشد می تواند راهکاری بسیار مؤثر برای احیای دوباره روستاها باشد و جان تازه ای به هویت و کارکرد روستا ببخشد. در این تحقیق با توجه به ضرورت مسئله پیش آمده سعی بر آن است که به تحلیل عوامل اثرگذار در رشد مهاجرت معکوس به سکونت گاه های پیراشهری نجف آباد بپردازد. این تحقیق از نظر هدف کاربردی و از نظر روش تحلیلی -توصیفی است. داده های مورد نیاز از طریق روش های اسنادی و پیمایش میدانی جمع آوری شده است. جامعه آماری پژوهش برابر با 11662 نفر و 3550 خانوار ساکن در مناطق روستایی دهستان صادقیه می باشد که از این تعداد با استفاده از فرمول کوکران 370 نفراز سرپرستان خانوار به عنوان حجم نمونه انتخاب شد. ابزار موردسنجش پرسشنامه محقق ساخته بود که روایی آن صوری و توسط پنل متخصصان تأیید و پایایی آن بر اساس فرمول آلفای کرونباخ برای ابعاد مختلف بین 922/0 تا 710/0 محاسبه شد. توزیع پرسشنامه بر اساس تقسیم به نسبت جمعیت روستا و به صورت کاملاً تصادفی میان سرپرستان خانوار انجام پذیرفت. جهت تحلیل نتایج از آزمون t تک نمونه ای استفاده شد و برای تمامی تحلیل ها از نرم افزار Spss استفاده گردید. نتایج نشان می دهد که عمده عوامل جمعیت پذیر شدن روستاهای پیراشهری دهستان صادقیه ناشی از عوامل (اقتصادی) با تأثیرپذیری از نقش ضرورت شغل و نزدیکی به محل کار، عوامل (اجتماعی)  با تأثیرپذیری بازگشت به زادگاه خود، عوامل (فرهنگی) دل نکندن ساکنان بومی از شهید خود، به عنوان نمونه روستایی حاجی اباد با 101 شهید، عوامل (زیست محیطی) پایین بودن تراکم جمعیت، عوامل (زیرساختی) قرار گرفتن روستا در مسیر جاده های مواصلاتی استان و شهرستان است. با توجه به نتایج، پیشنهادات کاربردی ارائه گردید.

هدف از پژوهش حاضر تحلیل اثرات حکمروایی خوب بر زیستپذیری روستاهای پیراشهری در دهستان آدران است. این پژوهش از نظر هدف کاربردی از نوع همبستگی و به روش توصیفی- تحلیلی انجام پذیرفت. جامعه آماری پژوهش برابر با 5831 نفر و 2107 خانوار از ساکنان مناطق روستایی دهستان آدران انتخاب گردیده است. از مجموع جمعیت دهستان با استفاده از فرمول کوکران 365 نفر به عنوان نمونه انتخاب شد. ابزار مورد سنجش پرسشنامه محققساخته بود تمامی نمونهها تصادفی انتخابشده است. میزان آلفای کرونباخ برای متغیر حکمروایی 87/0 و زیستپذیری 89/0 محاسبه شد. نتایج نشان داد وضعیت شاخصهای حکمروایی خوب در دهستان آدران نامطلوب(59/2) و وضعیت شاخصهای زیستپذیری تا حدودی نسبتاً مطلوب (77/2) است. جهت تبیین رابطه دومتغیر از آزمون همبستگی پیرسون استفاده شد و نتایج نشان داد رابطه قوی بین تمام شاخصهای حکمروایی خوب و زیستپذیری برقرار است. در این بین متغیرهای عدالت محوری، مسئولیتپذیری، قانونمحوری به ترتیب دارای بیشترین رابطه و متغیر شفافیت دارای کمترین رابطه با زیستپذیری بودند. میتوان اینگونه عنوان کرد رعایت عدالت از جانب مدیران محلی با استفاده از الگوی حکمروایی خوب باعث توزیع برابر امکانات و بهبود زیستپذیری و افزایش کیفیت زندگی هرچه بیشتر در مناطق روستاهای پیراشهری منطقه مورد مطالعه شده است. شفافیت باید نزد مدیران افزایش پیدا کند و مردم در جریان طرحها و تخصیص بودجه قرار داده شوند. در پایان با توجه به نتایج پژوهش برای کمک به چالشهای موجود پیشنهادهایی ارائه گردید.

امروزه، اقتصاد پایدار عاملی حیاتی در ماندگاری جمعیت روستایی است. در پژوهش حاضر، ناحیه مورد مطالعه با مشکلاتی همچون درآمد محدود و ناپایدار، عدم تنوع در فعالیت های اقتصادی، کمبود فرصت های اشتغال، گسترش فقر و بیکاری و به تبع آن، مهاجرت های روستایی و فشار بر منابع اقتصادی محدود روستا مواجه است. متنوع سازی اقتصاد نواحی روستایی به عنوان یکی از مهم ترین راهبردهای پایداری اقتصادی تلقی شده و تأثیر بسزایی در اقتصاد منطقه دارد.. پژوهش حاضر ازنظر هدف کاربردی، روش تحقیق توصیفی _ تحلیلی بوده است. جامعه آماری تحقیق، دهستان ورزق شهرستان فریدن در استان اصفهان است که در سال 1395 برابر با (9288N=) نفر جمعیت در قالب 3757 خانوار را دارا بوده است؛ که طبق فرمول کوکران تعداد (370n=) خانوار به عنوان نمونه مورد مطالعه از طریق پرسشنامه مورد ارزیابی قرار گرفت. جهت تعیین ضریب اعتبار پرسش نامه پس از تدوین آن، بر اساس نظرسنجی از اساتید و صاحب نظران درباره محتوای پرسشنامه و تأیید ایشان، ابتدا تعداد 30 نفر به صورت آزمون اولیه مورد پرسشگری قرار گرفته که با استفاده از نرم افزار SPSS میزان آلفا کرونباخ برای کل پرسشنامه 873/0 محاسبه شد. تجزیه وتحلیل داده ها به روش کمی انجام پذیرفت و ویژگی ها توصیفی شناسایی شد و برای تحلیل آزمون استنباطی از آزمون های رتبه ای اسپریمن، تی تک نمونه ای، همبستگی رگرسیون و تحلیل مسیر استفاده گردید. نتایج از این قرار است که متنوع سازی مشاغل روستایی با اقتصاد پایدار منطقه رابطه معنادار وجود دارد. بیشترین اثرات متنوع سازی مربوط به شاخص افزایش درامد با میزان (576/0) و کمترین اثرات کلی به شاخص بهبود زیرساخت های اولیه با میزان (008/0) می باشد. و با توجه به نتایج تحقیق پیشنهاد هایی ارائه گردید.

هدف از پژوهش حاضر نقش گردشگری مذهبی در توسعه اقتصادی سکونتگاه های روستایی مطالعه موردی روستاهای بخش مرکزی اردبیل است. این تحقیق از نوع توصیفی – تحلیلی که با استفاده از روش پیمایشی و کتابخانه ای استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش 16 روستای بخش مرکزی اردبیل است که به جهت داشتن پتانسیل و کانون گردشگری که جامعه آماری تحقیق را تشکیل می دهند مراجعه شد. جامعه آماری مورد مطالعه در این پژوهش، شامل روستاییان انتخاب شده ساکن در مناطق روستایی اردبیل مرکزی است که بر اساس سرشماری سال 1395، برابر با 16474N= نفر و 4835 خانوار است که با توجه به مشخص بودن جامعه آماری مورد مطالعه از فرمول کوکران استفاده و حجم نمونه برابر با 375n= برای دقت بیشتر حجم نمونه 380 انتخاب شد. ابزار اندازه گیری پرسشنامه محقق ساخته بود،روایی صوری پرسشنامه توسط پنل متخصصان مورد تائید قرارگرفت و برای تعیین پایایی کمی پرسشنامه نیز از ضریب آلفای کرونباخ، استفاده شد که مقدار آلفای ذکر شده برای قسمت های مختلف پرسش نامه 76/0 تا 85/0 محاسبه شد. به منظور به دست آوردن سنجش دیدگاه ساکنان در خصوص مؤلفه های ذکر شده از آزمون های آماری میانگین پاسخ ها و واریانس و آزمون T تک نمونه ای و آزمون همبستگی پیرسون استفاده شد. نتایج یافته های این پژوهش نشان داد که رابطه مثبت و معناداری بین گردشگری مذهبی و مؤلفه های اقتصادی پژوهش وجود داشته است به طوری بیشترین نقش گردشگری مذهبی در توسعه اقتصادی مناطق روستایی به این ترتیب است که درآمد (92/2)، اشتغال زا شدن (89/2)، بالا رفتن قیمت زمین و املاک (29/3)، سرمایه گذاری (91/2)، بیان کننده ای این موضوع است که گردشگری مذهبی بیشترین تأثیر را بر بالا رفتن قیمت زمین و املاک و کمترین تأثیر را بر اشتغال زا شدن جامعه محلی داشته است.