گیتی کبیری زینت بخش

از جمله مفاهیم کلیدی در تعاملات سیاسی اسلام با دیگران، مسئله «هدنه» و «مداهنه» است. این دو واژه علی رغم شباهت ظاهری، از حیث معناشناسی، آثار فقهی و جایگاه شرعی تفاوت های بنیادینی دارند. هدنه به معنای برقراری صلح موقت و مشروط در شرایط خاص، با لحاظ مصالح عمومی مسلمانان و حفظ اهداف کلان دین، در قرآن کریم و سیره پیامبر اکرم (ص) مشروع شناخته شده است. آیات متعددی مانند «وَإِنْ جَنَحُوا لِلسَّلْمِ فَاجْنَحْ لَهَا» (الانفال، ۶۱) و روایات معصومان (ع) بر جواز و ضرورت هدنه در مواقع مقتضی تأکید دارند. در مقابل، مداهنه غالباً به عنوان نوعی سازش ناپسند کوتاه آمدن از اصول دینی معرفی می شود؛ مفهومی که قرآن کریم در آیه «وَدُّوا لَوْ تُدْهِنُ فَیُدْهِنُونَ» (القلم، ۹) به آن اشاره کرده است. این مقاله با روش توصیفی تحلیلی و با بهره گیری از منابع تفسیری، فقهی و حدیثی، به بررسی تطبیقی این دو مفهوم پرداخته و مرزهای دقیق میان صلح مشروع و سازش غیرقابل قبول را از منظر قرآن و روایات اهل بیت (ع) تبیین می کند. هدف اصلی مقاله، ارائه چارچوبی روشن برای فهم بهتر سیاست های اسلامی در زمینه مدیریت جنگ و صلح و تمایز آن از سازش های ضعیف و زیان بار است.