بهرام صدری

پیشینه و هدف: شهرداری ها و یا دولت های محلی به عنوان یکی از مهم ترین نهادهای مردمی، وظیفه خدمت رسانی به شهرنشینان را با هدف تأمین خواسته های اولیه زندگی و در نتیجه رسیدن به شهری توسعه یافته به عهده دارند. بدین منظور شهرداری ها می بایست منابع و درآمدهایی در اختیار داشته باشند چرا که امروزه علاوه بر ناکافی بودن منابع درآمدی، مشکل جدی تری به نام ناپایداری درآمدی فرآروی شهرداری ها وجود دارد. در کشورهای در حال توسعه از جمله ایران که متشکل از سیستم اقتصادی ناکارآمد، نظام های مالیاتی ضعیف و فاقد مکانیزم مشارکت شهروندان در تأمین هزینه های شهرها هستند، عمدتاً سیستم تأمین درآمد شهرداری ها به سمت منابع درآمدی ناپایدار و ناسالم جهت می یابد. ازاین رو برخورداری از نظام درآمدی پایدار، همچون عنصر مهمی می باشد که سبب موفقیت در انجام مأموریت ها می شود تا در نتیجه آن بتواند به انتظارات و نیازهای جامعه پاسخ مثبت دهد. برعکس در صورت برخوردار نبودن از منابع درآمدی پایدار، برنامه ریزی مالی و بودجه ای شهرداری ها دچار مشکل شده و در نتیجه ادامه این روند منابع درآمدی فعلی نمی تواند پاسخگوی هزینه های رو به افزایش شهرداری ها در سال های آتی باشد. بنابراین این پژوهش با هدف مطالعه وضعیت درآمدهای شهرداری زنجان از لحاظ پایداری و سطح بندی آن انجام شده و به بررسی درآمدهای شهرداری زنجان پرداخته است. آن را از حیث معیارهای پایداری، بررسی و تجزیه و تحلیل کرده است. روش ها: . فلسفه مطالعه از نوع تفسیری با رویکرد کیفی است. استراتژی تحقیق توصیفی بوده و با تکنیک تحلیل محتوا و نظام تجزیه و تحلیل قائم بر تحلیل در عملیات نرم (دیمتل و ساختاری تفسیری) به تبیین مسئله اصلی تحقیق پرداخته است. این دو مدل از پرسشنامه مقایسه زوجی و علیت یابی منتج می شوند. پس از شناسایی متغیرهای (منابع درآمدی شهرداری زنجان که از میان متون چاپی بدست آمده است) محقق اقدام به تدوین پرسشنامه مقایسه زوجی و اندازه گیری آن کرده است. پس از جمع آوری داده ها ابتدا به روش دیمتل روابط قطعی مابین متغیرها شناسایی شده است. از روابط قطعی بدست آمده در این بخش برای معادلات ساختاری تفسیری یا ISM استفاده و مهمترین سطوح منابع درآمدی شهرداری شناسایی شدند. در نهایت مهمترین منابع درآمدی شهر زنجان شناسایی شد. همچنین جامعه آماری پژوهش، کلیه خبرگان برنامه ریزی شهری در عرصه مدیریت شهری (کارمندان شهرداری و اساتید دانشگاه) را شامل می شود که ازاین رو ۱۲ نفر به عنوان نمونه جامعه آماری انتخاب شده است. یافته ها: نتایج حاصل از این تحقیق نشان می دهد که منابعی مانند درآمد حاصل از حمل و نقل عمومی، طراحی فضاهای فرهنگی و نمایشگاه ها، اعانات و هدایا، خدمات بخش مسکونی و زمین، عوارض بیمه و خودیاری شهروندان به عنوان منابع پایدار و اساسی در نظام مدیریتی شهرداری زنجان شناخته می شوند. این منابع به دلیل داشتن ویژگی هایی مانند ثبات، پیش بینی پذیری و قابلیت اتکا، به شهرداری کمک می کنند تا برنامه ریزی بلندمدت و مؤثری برای توسعه شهری داشته باشد. در مقابل، منابعی نظیر تراکم فروشی، پروانه ساختمان، جرایم کمیسیون ماده ۱۰۰، استقراض شهرداری از منابع دولتی و تثبیت تجاری به عنوان منابع ناپایدار شناخته شدند که نمی توانند به عنوان پایه ای قابل اعتماد برای تامین درآمد شهرداری مورد استفاده قرار گیرند. نتیجه گیری: نتایج تحقیق حاضر قابل تعمیم به اغلب شهرداری ها و نظام مدیریت شهری در ایران است و تأکید بر ضرورت توجه به منابع پایدار درآمدی و کاهش وابستگی به منابع ناپایدار دارد. این امر نه تنها به بهبود وضعیت مالی شهرداری ها کمک می کند بلکه می تواند اعتماد عمومی را نیز افزایش دهد و زمینه ساز توسعه پایدار شهری باشد. برای تأمین منابع درآمدی پایدار و مدیریت کارآمد شهر، شهرداری زنجان باید بر منابع پایدار تمرکز بیشتری داشته باشد. افزایش درآمد از طریق ارائه خدمات شهری و دریافت هزینه های مربوطه، همچنین مالیات های شهری که شهروندان برای این خدمات پرداخت می کنند، می تواند به افزایش دخالت مردم در مدیریت امور شهری و بهبود عملکرد شهرداری منجر شود.