محبوبه بزرگی منش

این مطالعه به بررسی اثرات نامتقارن رانت نفتی، تولید گاز و مشعل سوزی گاز بر رشد اقتصادی در ایران به عنوان یک کشور وابسته به منابع انرژی و متعهد به پیمان پاریس می پردازد. به همین منظور از داده های سری زمانی طی دوره 1990 تا 2023 و مدل خودتوضیحی با وقفه های گسترده غیرخطی (NARDL) استفاده شد. هدف اصلی این پژوهش، تحلیل تفاوت در اثرات مثبت و منفی این متغیرهای کلیدی انرژی بر رشد اقتصادی در افق های کوتاه مدت و بلندمدت است، که در بسیاری از مطالعات پیشین به صورت خطی و متقارن بررسی شدند. نتایج تخمین رابطه بلندمدت نشان داد که انباشت سرمایه تأثیر مثبت و معناداری بر رشد اقتصادی دارد، در حالی که افزایش آزادسازی تجاری با کاهش 87/2 درصدی رشد اقتصادی همراه است که احتمالاً نشان دهنده آسیب پذیری اقتصاد از واردات و عدم تنوع بخشی اقتصاد ایران است. مهم ترین یافته، وجود اثرات نامتقارن قوی در متغیرهای رانت نفتی و تولید گاز است. برای رانت نفتی، کاهش درآمد نفتی (تکانه منفی) در بلندمدت با ضریب 503/1 تأثیر مثبت و قوی بر رشد اقتصادی دارد. این نتیجه نشان می دهد که کاهش درآمدهای نفتی می تواند از طریق ایجاد فشار برای اصلاحات ساختاری و کاهش رفتارهای رانت جویانه، محرک رشد واقعی باشد.