مریم میرزایی هرمزدآبادی

زمینه: تاریخ جهانگشای جوینی اثری ادبی - تاریخی به نثر فنی است که به مناسبت موضوع اصلی با عاطفه اندوه و در نتیجه، پیدایش محتوای سوگ سروده ها در ارتباط است. این مرثیه ها علاوه بر انعکاس تاثّر نویسنده از مرگ انسان ها، بیان کننده عواطف و احساسات او در قبال نابودی بسیاری از ارزش ها است. مؤلفه های ایجاد محتوای مرثیه آمیز، همچنین شناسایی انواع مرثیه ها به همراه ارائه نمونه ها و شواهد گوناگون در اثر، حائز اهمیت و بررسی است. روش: این پژوهش به شیوه تحلیلی-توصیفی و با استفاده از منابع کتابخانه ای تهیه شده. انواع مرثیه های مورد مطالعه، با توجه به کتاب «مرثیه سرایی در ایران» اثر نصرالله امامی، مورد بررسی قرار گرفته و منبع اصلی «تاریخ جهانگشای جوینی» است. یافته ها: محتوای مراثی تاریخ جهانگشای به دلیل دلبستگی جوینی به انعکاس ارزش های اجتماعی و عواطف ناشی از حوادث ناگوار، اغلب از نوع اجتماعی و شامل: مرثیه بر نابودی شهرها، از دست رفتن جان هم وطنان و هتک حرمت نوامیس است. مرثیه های مذهبی شامل: رثا بر نابودی مذهب، نابودی مساجد و کتاب آسمانی و در خطر قرار گرفتن جان ائمه مذهبی است. در مرثیه های اخلاقی سوگ بر از بین رفتن اخلاقیاتی مانند: جوانمردی، صداقت و سایر فضایل اخلاقی و مرگ انسان های فاضل مورد بررسی قرار می گیرد. به کار بردن آرایه هایی مانند: تضاد و تقابل، تشبیه، استعاره و تلمیح همچنین مؤلفه های دیگر مانند روابط بینامتنی با آثار دیگر و سایر موارد، شیوه هایی مناسب ایجاد فضای رثا و انتقال عواطف نویسنده به مخاطب است.