عهدیه اشرفی پیمان

صحنه های نبرد و حماسه در طوفان البکاء، جلوه گاه بارز نزاع حق و باطل و نمایانگر تقابل خیر و شر هستند. طوفان البکاء از محبوب ترین کتاب های مصور چاپ سنگی دوران قاجار درباره ائمه اطهار(ع) است. سعی تصویرگران در نگاره های موجود با استفاده از نمادپردازی و مفاهیم خیر و شر در عناصر نمادین انسانی، حیوانی، تلفیقی و عناصر بصری تجلی بخش بوده است. در این جستار، به شناخت و بررسی برخی از نمادهای تصویری «خیر و شر» و نمودهای آن با تمرکز بر «طوفان البکاء جوهری» پرداخته شده است. در روایات موجود این کتاب، جدال میان خوبی و بدی نمایان است. هدف این مقاله، بررسی شخصیت های تصاویر و مفاهیم نمادهای خیر و شر و نیز مطالعه ویژگی های طراحی و شخصیت پردازی های تصاویر مورداشاره است. پژوهش حاضر در پی پاسخ به این سؤالات است: 1. نمادهای تصویری «خیر و شر» به کاررفته در نگاره ها ازنظر تصویر و مفهوم دارای چه ویژگی هایی هستند؟ 2. شاخصه های طراحی و شخصیت پردازی های انجام شده در تصاویر چیست؟ روش تحقیق این پژوهش توصیفی- تحلیلی و اطلاعات آن از طریق تحقیقات و مطالعات کتابخانه ای گردآوری شده است. جامعه آماری این تحقیق شامل 12 نمونه از تصاویر کتاب است. نتایج به دست آمده، بازنمایی تحلیلی و توصیفی نمادهای تصویری «خیر و شر» در نگاره های منتخب را نشان می دهد. نمادهای «خیر» شامل ائمه اطهار(ع)، ذوالجناح، ذوالفقار، دلدل، فرشتگان، امداد غیبی و غیره هستند درحالی که نمادهای «شر» شامل موجودات دوزخی، شمر، مالک دوزخ، اژدها، دیو و دیگر عناصری است که برای توصیف پلیدی ها، تاریکی و قوای نفس به کاررفته اند. در نمادپردازی های این اثر، شکل های بیانی و سایر عناصر شیوه نگارگری دوره قاجار به وضوح دیده می شود که متأثر از ویژگی های نگارگری ایرانی است. طراحی ها نمایانگر خصوصیاتی مانند ترکیب بندی های پویا، بافت و فضاسازی متنوع و گاه ایستا، حالات پرتحرک شخصیت ها و هاشور زنی های مؤکد خطی برای نمایش موقعیت های حساس هستند.