میثم شمسی گوشکی

قرائت پرنفوذی از تاریخ مشروطه ارائه شده که به موجب آن مشروطیت برابر عدالت طلبی، آزادی خواهی، قانون خواهی قلمداد شده است. بسیاری تاریخ نگاران اندیشه نیز تحولات این دوره تاریخی را با مقوله بحران هویت توضیح می دهند. پژوهش حاضر در تمایز از این بینش ها، با کاربست روش دیرینه شناسانه و تبارشناسنه میشل فوکو، دو رخداد بزرگ جنگ های ایران و روس و گسترش بیماری های مسری و مرگ آور وبا و طاعون را بدل به مسئله کرده و به زمینه ای پرداخته است که ذیل آن گفتمان سیاسی حاکم و نظم معنایی و نمادین مستقر در جامعه فروپاشید. چنین تبیینی از سویی با مقولات و تبیین های هویتی هم خوان نیست؛ از سویی دیگر با بررسی رسالات روشن فکران قاجاری این نتیجه حاصل آمد که نه عدالت طلبی و نه آزادی خواهی دال های مرکزی گفتمان مشروطه نبوده و این ها دال های شناوری هستند که به خدمت دال مرکزی در می آیند که همانا «انتظام دولت» است. یافته های پژوهش بیان گر این هستند که مشروطه خواهی بیش از آنکه گفتاری در رهایی و آزادی باشد گفتاری در نظم است و خواهان دولتی است که بتواند بیش از پیش بر مردم حکومت کند و وجوه متعدد زیست آنها را رصد نماید. دولتی که بیشتر به مردم شکل دهد تا بهتر به خدمت دولت درآیند.