رضا رسایی نژاد

روابط و تعاملات گوناگون و پیوسته ا ی میان فضاهای جغرافیایی وجود دارد؛ از این رو نمی توان مناطق و سکونتگاه ها را در مطالعات و برنامه ریزی ها به صورت جداگانه و منفک مورد شناسایی قرار داد. با توجه به اهمیت جریان های فضایی در حیات و دگرگونی اقتصاد هر ناحیه جغرافیایی، در این تحقیق کوشش شده نقش و تأثیر آن بر تحولات اقتصادی فضا (به ویژه روستاها) با تأکید بر رویکرد پایداری در بخش دستگردان شهرستان طبس مورد بررسی قرار گیرد. این تحقیق کاربردی با رویکرد پیمایشی انجام شده است. جریانات فضایی در عرصه 36 سکونتگاه روستایی در قالب پنج جریان کلی و 37 متغیر آن سنجیده شده است. ارزیابی جریانات بر پایه سنجش فاکتور "شدت جریان" بوده است که به منظور برآورد شدت جریانات فضایی در هر سکونتگاه و ارزیابی پایداری اقتصادی آن، پرسش نامه ای محقق ساخته در چهارچوب طیف لیکرت و نظام ارزش گذاری 1 تا 5 طراحی و تکمیل شده است. نتایج نشان داد که در محدوده مورد مطالعه (بخش دستگردان شهرستان طبس)، جریانات فضایی افراد و سرمایه بیش از دیگر جریانات ارزیابی شده اند. همچنین پایداری اقتصادی در سطح متوسطی قرار دارد و ۲۶ روستا در وضعیت پایداری اقتصادی متوسط، ۷ روستا در وضعیت تقریباً پایدار و ۳ روستا در وضعیت تقریباً ناپایدار قرار دارند. نتایج آزمون همبستگی نشان داد که رابطه مثبت و معناداری بین جریانات فضایی و پایداری اقتصادی وجود دارد؛ بنابراین با افزایش جریانات فضایی، پایداری اقتصادی روستاهای منطقه نیز ارتقا می یابد. برای تحقق توسعه پایدار روستایی در محدوده مورد مطالعه، لازم است بر ارتقای جریانات فضایی و تقویت پیوندهای روستایی-شهری تمرکز شود. برای تقویت جریانات فضایی بایستی شرایط زمینه ای نظیر: انزوای جغرافیایی، ضعف در زیرساخت های ارتباطی و پایین بودن سطح تراکم انسانی با بهره گیری از شیوه های نوین در تعامل، ارتباط و بازاریابی چاره اندیشی شود و در سیاست های آینده برای آن جایگاهی مناسب دیده شود.