معصومه رضایی وند

توتم یکی از مظاهر باورهای بسیار کهن مردم ایران است که ریشه های باور به آن در داستان ها و قصه ها باقی مانده است. داستان ها و حکایت های هفت پیکر نظامی، به دلیل برخورداری از زمینه قصه های عامیانه بقایای باور به توتم را حفظ کرده است. بررسی این مفهوم در این متن، به شناخت باورهای کهن دینی و آیینی مردم ایران می انجامد. از این رو هدف پژوهش حاضر، بازیابی توتم و توتمیسم در حکایت های هفت پیکر نظامی گنجه ای است. جامعه آماری پژوهش منظومه هفت پیکر است. طرح پژوهش از نوع گفتمان کاوی کیفی و روش انجام تحقیق توصیفی تحلیلی است. نتایج بررسی نشان داد که این اثر کهن، خالی از نمودهای توتمیسم نیست و در آن می توان رگه های توتمیسم در ایران باستان مانند توتم برون همسری (هفت ازدواج بهرام با هفت شادخت هفت اقلیم)، توتم خورشید (توتم شاهدخت رومی)، توتم گیاهی (در داستان ماهان مصری، داستان خیر و شر و داستان خواجه پارسا)، توتم زمین مقدس(در داستان خواجه پارسا) و انتقال توتم با ازدواج (در داستان خیر و شر) را یافت. بنابراین منظومه «هفت پیکر» دربردارنده برخی از نمودهای توتمیسم است.