تحلیل رژیم باد و پتانسیل حمل ماسه در ریگ های حاشیه دریاچه نمک قم، ایران مرکزی(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزههای تخصصی:
هدف: هدف اصلی این پژوهش تحلیل رژیم بادی و برآورد پتانسیل حمل ماسه در ریگ های واقع در حاشیه جنوبی دریاچه نمک قم است. همچنین بررسی رابطه بین جهت و توان بادهای فرساینده با شکل گیری اشکال ژئومورفولوژیکی در این ناحیه مورد توجه قرار گرفته است تا از این طریق شناخت بهتری از فرآیندهای مورفودینامیک حاصل شود. مواد و روش: برای دستیابی به اهداف پژوهش، داده های ۲۰ ساله پنج ایستگاه سینوپتیک اطراف منطقه استفاده شد. از نرم افزارهای WRPLOT View 7 و Sand Rose برای ترسیم گل باد و گلماسه و همچنین تحلیل شاخص های DP، RDP، RDD و UDI بهره گرفته شد. همچنین، نقشه ژئومورفولوژیکی منطقه ترسیم گردید و مسیرهای حرکت ماسه تحلیل شدند. یافته ها: یافته ها نشان داد که در ایستگاه های آران و بیدگل و قم، باد غالب از شمال و شمال غرب، در حالی که در ایستگاه های کاشان، گرمسار و اردستان، بادها از شرق و جنوب شرق می وزند. بیشترین پتانسیل حمل ماسه مربوط به جهات شمال شرقی و جنوب غربی در ایستگاه های قم و آران و بیدگل است. در برخی ایستگاه ها، مانند گرمسار و اردستان، توزیع بادها چندجهته و با زاویه منفرجه بوده است که تأثیر زیادی بر جابه جایی رسوبات بادی دارد. نتیجه گیری: نتایج تحقیق نشان می دهد که تنوع جهتی و شدت باد در منطقه مورد مطالعه، تأثیر مستقیمی بر جابه جایی و انباشت ماسه ها دارد. الگوی غالب حرکت ماسه در راستای شرق و جنوب شرق است که به خوبی با جهت شکل گیری ریگ های منطقه مطابقت دارد. همچنین مشخص شد که منشأ بخش زیادی از رسوبات، مخروط افکنه های اطراف با ترکیب سنگ شناسی متنوع است. این نتایج مؤید نقش تعیین کننده عوامل اقلیمی، توپوگرافی و منابع رسوبی در پویایی اشکال بادی و فرایندهای ژئومورفیک منطقه است. نوآوری و کاربرد نتایج: نوآوری اصلی پژوهش، تحلیل برداری و عددی مسیر رانش ماسه با استفاده از شاخص های باد است که در تبیین الگوی شکل گیری ریگ ها و پیش بینی تحولات آتی آن ها نقش مؤثری دارد. این نتایج در مدیریت منابع طبیعی و مناطق بیابانی قابل بهره برداری است.