سیده الهام رضایی

در دورانی که استاد گنجینه ای از تجربیات خود را به صورت عملی و سینه به سینه به شاگردش منتقل می کرد، آموزش معماری در ایران به صورت عملی از طریق آموزش سنتی و استاد- شاگردی تحقق می یافت. ارتباط با غرب و اعزام محصلان برای تحصیل در اروپا زمینه تحولات آموزش معماری در ایران را فراهم کرد. در نهایت با تأسیس نخستین مدرسه ی جدید معمارى ایران در دانشگاه تهران در سال 1319 و پس از دو دهه دومین مدرسه ی معمارى ایران (دانشکده ی معمارى دانشگاه ملى ایران) آموزش معماری در ایران به صورت آکادمیک شروع گردید. هدف مقاله حاضر بررسی تحولات آموزشی در حوزه ی معماری از شکل گیری آموزش آکادمیک تا دوره ی معاصر، در دو دانشگاه مادر (دانشگاه تهران و شهید بهشتی) و تاثیر آن بر روند فعلی آموزش می باشد. تحقیق حاضر با رویکرد کیفی و راهبرد تحلیلی و تکنیک تفسیری- تاریخی انجام گردیده و جمع آوری اطلاعات با استفاده از اسناد و سوابق پژوهشی و مصاحبه با دکتر ایرج اعتصام و ساعد سمیعی به عنوان اساتید هر دو دانشگاه در بدو تاسیس، به بررسی عوامل تاثیرگذار بر شکل گیری آموزش معماری با تکنیک تحلیل محتوا پرداخته است. یافته های تحقیق حاکی از آن است که پس ازتاسیس پردیس هنرهای زیبا در دانشگاه تهران و دانشکده معماری در دانشگاه ملی (شهید بهشتی)، آموزش معماری به صورت آکادمیک رواج پیدا کرد و این دو دانشگاه به عنوان دانشگاه مادر، الگوی بسیاری از دانشکده های معماری تازه تاسیس قرار گرفته و در ادامه تغییراتی در روند آموزشی بوجود آمد که موجب تعدد شیوه های آموزشی گردیده است.

رشد خلاقیت در روان شناسی تربیتی و آموزشی مورد توجه می باشد. این موضوع در کودکی به سبب تکامل شخصیت و تجربیات فرد دارای اهمیت است. خلاقیت دارای مراحل، اجزا و عناصری است که در فرآیند خلاقیت رخ می دهد. عوامل مؤثر بر خلاقیت به دو دسته فردی و محیطی (درونی و بیرونی) تقسیم می شود که این مقاله از میان عوامل بیرونی، مولفه های کالبدی محیط را مورد بررسی قرار داده است. بر اساس فرآیند رشد شناختی، ادراک کودکان از سن ۶ سالگی جنبه عملی پیدا کرده و از محیط تاثیر بیشتری می گیرد. در این دوران بیشتر زمان کودکان در فضاهای آموزشی سپری می شود. هدف پژوهش، شناسایی مولفه های کالبدی مؤثر بر فرآیند خلاقیت کودکان ۶ تا ۱۱ سال در فضاهای آموزشی و ارتباط سنجی آن ها با شاخص های خلاقیت است. روش پژوهش حاضر کیفی-کمی بوده که در بخش دیدگاه های نظری، از راهبرد تحلیلی جهت شناسایی شاخص ها و از راهبرد توصیفی جهت رابطه سنجی میان آن ها استفاده شده است. داده های حاصل از پرسشنامه محقق ساخت، به کمک نرم افزار SPSS22 و Amos24 با روش تحلیل عاملی و تحلیل مسیر، بررسی شده است. نتایج به دست آمده، وجود رابطه معنادار میان مؤلفه های محیطی و شاخص های سیالیت، بسط و اکتشاف به عنوان شاخص های خلاقیت را نشان داده و مؤلفه طراحی فضا جهت ایجاد احساس های مختلف، بیشترین تاثیر را بر خلاقیت دارد.