فاطمه آهنگر ارجمندی

پیچیدگى نظام اجرایى و ادارى کشور، استحکام پایه هاى فرمانروایى صفویه در داخل مرزهاى ایران و سپس دفاع از این مرزها در برابر ازبکان و عثمانیان، از مسائل مهم دوره آغازی صفویان است. از آغاز سلطنت شاه طهماسب اول آن اخلاص دیرین به شاه کم کم رو به زوال رفت. شاه طهماسب با انتخاب زبده ترین جوانان کشور، ارتشی دائمی از پنج هزار نفر تشکیل داد که به آنها قورچی می گفتند. قورچیان شاه طهماسب را در جبهه شرق و غرب یعنی اوزبکان و عثمانی ها یاری رساندند. بنابراین، مسئله اصلی پژوهش حاضر آن است که عملکرد نظامی قورچیان در قبال ارتش صفوی در دوره شاه طهماسب چیست و نتایج آن بر حکومت صفویه چه تأثیری داشته است. این ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﻪ ﺷﯿﻮه توصیفی- تحلیلی اﻧﺠﺎم ﻣﯽﭘﺬﯾﺮد. یافته های پژوهش حاضر نشان می دهد تأثیر قورچیان بر پیشرفت های نظامی در دوره شاه طهماسب اول صفوی به صورت چشمگیری است.

یکی از اقدامات مهم شاه عباس اول تغییرات وی در ساختار ارتش ایران بود. وی با تقویت ارتش، پایه های حکومت صفویه را تحکیم کرد. شاه عباس در راستای اجرای این سیاست، پس از فتح گرجستان و آشنایی با خصایص گرجیان، تشکیلات نظامی جدیدی را با استفاده از نظامیان مقتدر و با لیاقت گرجی بنا نهاد و آن را قوللر (غلامان) نامید. هدف از این پژوهش، بررسی نقش غلامان گرجی در ارتش صفویه در دوره شاه عباس است. در پژوهش حاضر از روش توصیفی- تحلیلی استفاده شده است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که غلامان گرجی (غلامان خاصه)، از جایگاه رفیعی در ساختار نظامی حکومت صفوی برخوردار بوده اند.