رهبر رحیمی

 در این مقاله مروری، پس از بررسی اجمالی تاریخچه مهندسی شیمی در جهان و ایران، انتشارات مرتبط با مهندسی شیمی در فصلنامه آموزش مهندسی ایران طی بیست وپنج سال اخیر مرور شده است. در بخش آموزش، به معرفی رویکردهای نوین آموزش در مهندسی شیمی شامل آموزش از راه دور، آموزش مبتنی بر بازی، و واقعیت مجازی پرداخته شده است.آخرین جهت گیری های تحقیقاتی مهندسی شیمی شامل بسپارهای پاسخگو به محرک، تحویل دارو، درمان سرطان، فیلم های بسته بندی فعال ضدمیکروبی، کاربردهای بسته بندی فعال برای مواد غذایی، منسوجات بر پایه نانوالیاف الکتروریسی شده، کاربردهای ترمیم زخم، فناوری های پیشرفته تصفیه آب و پساب، کاربردهای نانومواد و یون های فلزی، انرژی های سبز و تجدیدپذیر و کاربردهای یادگیری ماشین و هوش مصنوعی در مهندسی شیمی بررسی شده است. سپس با رویکرد آینده نگری، تحولات اخیر در جهان نظیر چالش های محیط زیستی، محدودیت منابع و مواد اولیه و نیز دسترسی به انرژی و ملاحظات توسعه پایدار، زمینه های نوین مهندسی شیمی و آینده این رشته با تأکید بر آموزش مهندسی شیمی مورد بررسی قرار گرفته است. با گسترش بسیاری از زمینه های بین رشته ای، نظیر انرژی های نو و کربن زدایی از سیستم های انرژی و همچنین حوزه های آب، غذا، هوا، بهداشت و امور پزشکی، پیش بینی می شود تحولات شگرفی در آموزش این رشته مهندسی رخ دهد.

استفاده از مفهوم طراحی محصول شیمیایی و عبارت مهندسی محصولات شیمیایی در مهندسی شیمی در 20 سال اخیر رایج شده است. این مفهوم ابتدا در آمریکا و سپس در اروپا مورد توجه قرار گرفت ودر محدودی از دانشگاه ها ی جهان طراحی محصولات شیمیایی به عنوان درسی در سطح کارشناسی ارایه شد و تعداد کثیری از دانشگاه های جهان آن را به صورت پروژه تخصصی- پژوهشی در سطح کارشناسی ارشد ارایه داده اند، به این جهت تعدد کتب درسی در این زمینه کم می باشد. در طراحی محصولات شیمیایی تلفیق بازار ، مهندسی شیمی و علوم جدید( تکنولوژی ذرات، بیو تکنولوژی و نانو) مورد نیاز است. نظام یک پارچه برای مهندسی محصولات شیمیایی به مفهوم تبدیل داده به اطلاعات و با توجه به تحقیق و آموزش و تجربیات کسب شده تاکنون و سپس تبدیل آن به دانش در حال شکل گیری است. به دلیل تنوع زیاد در طراحی محصول در مهندسی محصولات شیمیایی و میزان کم تولید، بیشتر فرایندهای تولیدی غیر پیوسته هستند. سود آوری محصولاتی که نوبر هستند به دلیل عدم وجود تولید کننده رقیب بسیار زیاد بوده و ریسک عدم تقاضای دراز مدت برای محصول تولیدی را جبران می کند. به آموزش طراحی محصولات شیمیایی و فرایند های غیر پیوسته که عموما نا پایا هستند در گروه های مهندسی شیمی دانشگاه های ایران توجه کافی نشده است و لازم است که در برنامه ها آموزشی مهندسی شیمی به آن توجه شده و از الگوهای موجود بهره گیری شود.