حسن عزیزی بهلولی

مدیریت روستایی همواره دچار تغییر و تحولات مختلفی بوده است. امروز این رکن بر عهده نهاد دهیاری است. هدف از تشکیل این نهاد، وجود یک نیروی اجرایی قوی در راستای توسعه مناطق روستایی است. دهیاری به عنوان نهاد مجری برنامه ها و پروژه های روستا، نقش مهمی در کاهش نابرابرهای شهر و روستا و ارتقای وضعیت توسعه روستا دارد. تعیین میزان توفیق دهیاری در انجام وظایف، زمانی میسر است که عملکرد آن با دقت موردسنجش قرار گیرد. هدف این تحقیق سنجش عملکرد نهاد دهیاری ها از نظر شاخص های اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی-کالبدی در مناطق روستایی شهرستان سربیشه است. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی و مبتنی بر گردآوری داده ها به صورت میدانی از طریق ابزار پرسش نامه است. جامعه آماری تحقیق را سرپرستان خانوار (1931 خانوار) در 30 روستای دارای دهیاری تشکیل داده اند. حجم نمونه در سطح سرپرستان خانوار از طریق فرمول کوکران 320 نفر محاسبه شد. نتیجه آزمون تی تک نمونه ای نشان داد بهترین عملکرد دهیاری ها در سطح معناداری کمتر از 05/0 از نظر شاخص های اجتماعی با میانگین 78/3 است. همچنین میان روستاهای موردمطالعه در زمینه شاخص های اجتماعی با سطح معنی داری (008/0)، شاخص های اقتصادی با سطح معناداری برابر با (004/0) و شاخص های زیست محیطی-کالبدی با سطح معناداری (047/0) تفاوت معنی داری مشاهده شده است. از نظر عملکرد اجتماعی، روستای دهنه چاه با میانگین 43/4، از نظر عملکرد اقتصادی و زیست محیطی، روستای باغستان با میانگین 90/3 و 16/4 در رتبه اول قرار گرفته اند. بررسی آزمون تی زوجی با سطح معناداری کمتر از 05/0 و اختلاف میانگین برابر با (271/1-) به این نکته اشاره دارد که وضعیت شاخص های توسعه روستایی در بعد از ایجاد نهاد دهیاری مناسب تر شده است. واژگان کلیدی: عملکرد دهیاری ها، شاخص های اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی-کالبدی، مناطق روستایی، سربیشه [1]. نویسنده مسوول. mr.anvari@iauzah.ac.ir #s3gt_translate_tooltip_mini { display: none !important; }

دهیاری یک نهاد عمومی غیردولتی با شخصیت حقوقی مستقل در روستاها است. از مهمترین مسائل مربوط به آنها از زمان شکل گیری تاکنون، موضوع درآمدزایی پایدار است. در این زمینه شاخص های اجتماعی و اقتصادی زیادی وجود دارد که می توانند در وضعیت نهاد دهیاری به ویژه درآمدزایی پایدار موثر باشند. هدف اصلی تحقیق بررسی عوامل موثر در افزایش درآمد دهیاریها و ارائه راهبردهای تاثیرگذار در این زمینه به صورت مطالعه موردی در شهرستان سربیشه است. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی و داده ها به روش پیمایشی از طریق ابزار پرسش نامه جمع آوری شد. جامعه آماری تحقیق را 1931 خانوار در 30 روستای دارای دهیاری در بخش مرکزی شهرستان سربیشه و مدیران محلی تشکیل داده اند. حجم نمونه در سطح سرپرستان خانوار بر اساس فرمول کوکران بالغ بر 320 نفر محاسبه و در سطح مدیران محلی و کارشناس نیز 75 نفر(دهیاران، شوراهای اسلامی و کارشناسان) انتخاب شدند. حجم نمونه در این تحقیق 395 نفر بوده است. نتیجه آزمون نشان داد که نهاد دهیاری با سطح معناداری کمتر از 05/0 در زمینه شاخص توانمندسازی مردم ناموفق بوده است. همچنین شاخص سرمایه اجتماعی در سطح کمتر از 05/0 و اختلاف میانگین(595/0) در بهبود درآمدزایی دهیاری ها موثر است. نتیجه بررسی انواع درآمدهای محلی نشان داد که دریافت بهای خدمات با اختلاف میانگین مثبت 24/1 در سطح کمتر از 05/0 در افزایش درآمد دهیاری ها، بیشترین نقش را دارند. نتیجه رگرسیون تایید کرد که سه مولفه توانمندسازی، سرمایه اجتماعی و درآمدهای محلی، توان تبیین بیش از 76 درصد تغییرات در زمینه بهبود درآمدزایی دهیاری ها در آینده را دارند. از مهمترین راهبردهای بهبود درآمدزایی دهیاری ها می توان به راهبرد زیرساختی-آموزشی، اخذ عوارض، ایجاد شرکت تعاونی و توسعه گردشگری است.