محمود پروین زاد

یکی از مهم ترین چالش های پیش روی مدیریت شهری، اسکان غیر رسمی است. این پدیده از پیامد های نا مطلوب شهرنشینی در جهان معاصر است که به ویژه در نتیجه صنعتی شدن شتابان و نابرابری های منطقه ای شکل گرفته و به دلیل محرومیت و عدم برخورداری سکونتگاه های غیررسمی از تسهیلات زندگی شهری در قیاس با دیگر نواحی شهری، آنها را کانون مسائل و مشکلات حاد شهری و ضد توسعه پایدار انسانی نموده است. وضعیت موجود سکونتگاه های غیررسمی نشان می دهد که برنامه ریزی ها، پیش بینی ها و اقدامات انجام شده برای برای رفع معضلات این پدیده به ویژه در کلانشهر تبریز، کارایی آن چنانی نداشته است به گونه ای که گسترش پهنه های سکونتگاه های غیررسمی در این شهر خود دلیلی بر این ادعاست. بدین منظور در این پژوهش سعی گردیده است که به صورت سیستمی و نظام مند پیشران های کلیدی مؤثر بر شکل گیری و گسترش اسکان غیررسمی در محدوده کلانشهر تبریز شناسایی و تحلیل شوند. روش تحقیق در مطالعه ی حاضر آمیخته (کمی-کیفی) با ماهیت تحلیلی-اکتشافی می باشد .در این پژوهش ابتدا با تکنیک پویش محیطی و دلفی، 64 عامل اولیه در پنج حوزه مختلف استخراج شده و سپس با استفاده از روش دلفی مدیران، ماتریس اثرات متقاطع مؤلفه ها تشکیل گردیده است. در مرحله بعدی از طریق نرم افزار میک مک نسبت به تحلیل ماتریس اقدام شده است. نتایج حاصل از پراکندگی متغیر ها در محور تأثیر گذاری و تأثیر پذیری عوامل در نرم افزار میک مک، حاکی از  ناپایداری سیستم در محدوده مورد مطالعه است و بر همین اساس پنج دسته متغیر مورد شناسایی قرار گرفت. درنهایت با توجه به امتیاز بالای اثر گذاری مستقیم و غیر مستقیم عوامل، هجده عامل اصلی به عنوان پیشران های کلیدی در شکل گیری و گسترش اسکان غیررسمی منطقه مورد شناسایی قرار گرفتند. از بین پیشران های موردبررسی نیز، متغیر های بخش اقتصادی بیشترین تأثیر را بر شکل گیری و گسترش اسکان غیررسمی در محدوده موردمطالعه داشته اند.