عبدالرضا قوامی

مفهوم مقایسه در نظام شناختی ما می تواند در قالب ساخت های گوناگونی مجال بروز یابد. یکی از ساخت هایی که به وسیله آن می توان بین دو (یا چند) گروه ارجاعی رابطه مقایسه برقرار کرد، «ساخت های تشبیهی» هستند. در این گونه ساخت ها یک گروه ارجاعی که معیار نام می گیرد، دارای یک ویژگی/ صفت در حد اعلاء می باشد و گروه ارجاعی دیگر به سبب داشتن همان ویژگی/ صفت به آن (معیار) تشبیه می شود. در پژوهش حاضر بر مبنای آرا و روش شناسی هسپلمت و باخهولتز (1998) به تحلیل داده های زبان فارسی پرداخته می شود. این داده ها به تعداد 739 نمونه، به طور عمده از داستان های معاصر و فیلم نامه ها تهیه شده اند. یافته ها مؤید آن است که گویشوران به طور کلی از دو راهبرد ساخت واژی و نحوی برای رمزگذاری مفهوم تشبیه در زبان استفاده می کنند. در راهبرد ساخت واژی می توان به سه گونه ساخت های تشبیهی با ادات تشبیهی، محمول تشبیهی و حالت تشبیهی قائل بود. در سطح نحو نیز عبارت ها و بندهایی وجود دارند که در حکم افزوده برای بند اصلی مفهوم تشبیه را به کل ساخت اضافه می کنند و شامل ساخت های گسیخته، عبارت های نقشی، بند تشبیهی، بند تشابهی و بند توافقی می شوند. همچنین، در این پژوهش دو نوع ساخت همسانی در زبان فارسی شناسایی شدند که در دیگر پژوهش ها مغفول مانده بود.