عرفان قادری

هدف این مقاله ی پژوهشی شناسایی و طبقه بندی انواع هنر های مشارکتی- تعاملی است. برای رسیدن به این هدف، از هر گونه ی هنری یک نمونه ی شاخص انتخاب شده و پس از توصیف و تحلیل سازمایه های اساسی تشکیل دهنده ی آن و ذکر وجوه تمایز آن از دیگر گونه ها، تعریف ویژه ای از آن ارائه شده است. توضیح آنکه از آغاز دهه ی نود به این سو، که رایانه های شخصی و اینترنت، به تدریج تبدیل به رسانه هایی تثبیت شده در خلق آثار هنری شدند؛ و گونه هایی جدید چون "هنر تعاملی" و "هنر نت" قدم به عرصه ی هنر معاصر گذاشتند؛ "تعامل گریِ" مخاطبانِ آثار هنری دیگر نه امری بعید، بل که اصلی اساسی قلمداد شد. اما یکی از مسائلی که همواره مشکلاتی را در فهمِ دقیق این گونه های هنریِ مشارکتی-تعاملی فرارویِ محققین و هنرمندان قرار داده است؛ تفکیکِ این حوزه های به ظاهر مشابه، از یک دیگر است. از این جا، پرسش اصلی این پژوهش نیز آن است که: بر مبنای چه معیارهایی و با چه عناوینی می توان این گونه های هنری را از یک دیگر جدا کرد و تعاریفی متمایز کننده را برای آن ها پیش نهاد؟ در پاسخ به این پرسش به روشی توصیفی-تحلیلی تلاش شده تا گونه های هنری مشارکتی-تعاملی معین، و از یک دیگر متمایز شوند. نتایج تحقیق نشان می دهد که برخلاف آن چه در منابع مختلف دیده می شود و آن طور که هنرمندان با سهل انگاری و بدون توجه به بار معنایی هر اصطلاح آثار خود را "تعاملی"، "مشارکتی" یا "اینترنتی" می نامند؛ هر کدام از این مقولات، تعریف و عنوان ویژه یِ خود را دارند و این آثار در هشت گونه ی متفاوت قابل طبقه بندی هستند.