تحلیل محتوای تولیدات علمی تاریخ پزشکی دوره اسلامی در سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزههای تخصصی:
هدف: علم سنجی شاخه ای از مطالعات کتابداری است که نقش مهمی در مدیریت منابع پژوهشی، بهبود بهره وری و ارتقای کیفیت پژوهش ها ایفا می کند. این علم با هدف اندازه گیری و تحلیل فعالیت های علمی پژوهشی، امکان ارزیابی کمی و کیفی تولیدات علمی، شناسایی روندهای پژوهشی، تعیین اولویت های تحقیقاتی و ارزیابی اثربخشی سیاست های علمی را فراهم می آورد. این مطالعه با هدف بررسی و ارزیابی تولیدات علمی حوزه موضوعی تاریخ پزشکی دوره اسلامی در بازه زمانی سال 1351 ه.ش تا سال 1400ه.ش انجام گرفته است. روش: حاضر از نوع کاربردی بوده و با استفاده از روش تحلیل محتوای کمّی صورت گرفته است. جامعه آماری پژوهش از 807 عنوان کتاب تشکیل شده است که در سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران در حوزه موضوعی تاریخ پزشکی در بازه زمانی سال 1351 ه.ش تا سال 1400ه.ش نمایه شده اند. یافته ها : یافته های پژوهش نشان می دهد، در مجموع 807 کتاب توسط 1512 نویسنده تالیف شد. از نظر توزیع جنسیت 23/8 درصد زن و 76/2 درصد مرد و از نظر ملیت نویسندگان، 1304 نفر ( 86/24 درصد) ایرانی و 208 نفر (13/76 درصد) خارجی بودند. یوسف بیگ باباپور، محمد مهدی اصفهانی و فرید قاسملو، پرتولیدترین نویسندگان ایرانی و حکیم محمد سعید، ماکس مایرهوف، احمد عیسی بک و روی پورتر فعالترین نویسندگان خارجی بوده اند. محمد ابراهیم ذاکر با مشارکت در ترجمه 31 کتاب، علی اکبر ولایتی با مشارکت در ترجمه 23 کتاب و احسان مقدس با مشارکت در ترجمه 12 کتاب به عنوان فعالترین مترجم این حوزه شناخته می شوند. احسان مقدس و محمدمهدی اصفهانی با تصحیح 42 و 41 کتاب پرتولیدترین مصححان بوده اند. انتشارات موسسه مطالعات تاریخ پزشکی، طب اسلامی و مکمل با انتشار 149 کتاب و 18/46درصد و انتشارات چوگان با 66 کتاب و 8/17 درصد، در صدر جدول انتشارات داخلی قرار دارند. انتشارات «دانشگاه یوهان وولفانگ گوته، بریل و پارتنون» پرتولیدترین انتشارات خارجی بودند. بیشترین موضوع مورد تحقیق، حوزه تصحیح متون کهن و قدیمی پزشکی با 33/45 درصد (270 کتاب) بوده است. شهرهای تهران با مشارکت در تولید 489 عنوان کتاب (تقریبا 61 درصد)، قم با مشارکت در تولید 25 عنوان کتاب (3/09 درصد) و تبریز با مشارکت در تولید 17 عنوان کتاب (2/10 درصد) پرتولیدترین شهرها بودند. زبان های فارسی با 472 مورد (58/48 درصد)، عربی با 217 مورد (26/88 درصد) و انگلیسی با 58 مورد (7/18 درصد) به ترتیب بیشترین زبان های مورد استفاده در تالیف کتب به شمار می روند. دو زبان فارسی و عربی در نگارش بیش از 85 درصد از کتب نقش داشته اند. نتیجه گیری : با توجه به تحلیل محتوای تولیدات علمی تاریخ پزشکی دوره اسلامی در ایران، می توان نتیجه گرفت که این حوزه پژوهشی در کشور دارای سابقه ای قابل توجه است و بیشتر بر روی تصحیح متون پزشکی کهن متمرکز شده است. با این حال، برای ارتقای سطح بین المللی این پژوهش ها، نیاز به گسترش تولیدات به زبان های بین المللی و تمرکز بر موضوعات نوین مانند تاریخ پزشکی زنان و پزشکی سنتی احساس می شود.