میثم نمکی

پژوهش حاضر با هدف تدوین راهبردهای توسعه پایدار شهر ازطریق نقشه فرهنگی در دو بخش کیفی و کمی انجام شد. بخش اول پژوهش در چارچوب پژوهش کیفی با استفاده از نظریه زمینه ای انجام گردید. بر مبنای اصل اشباع نظری از تعداد 18 نفر از صاحب نظران مطلع حوزه مورد مطالعه با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند وابسته به معیار مصاحبه نیمه ساختاریافته به عمل آمد. برای سنجش اعتباریابی داده ها از دو روش بازبینی دو کدگذار و مرور خبرگان غیرشرکت کننده در پژوهش، بازگشت به مصاحبه شوندگان استفاده گردید. داده ها طی چند مرحله کدگذاری باز و محوری براساس مدل گرندد تئوری اشتراس و کوربین مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت. روش پژوهش در قسمت کمی توصیفی-پیمایشی و جامعه آماری شامل همه کارشناسان و متخصصان موضوعی درزمینه مدیریت شهری و فرهنگی به تعداد برآوردی بود که از این میان به روش نمونه گیری در دسترس تعداد 150  نفر به عنوان حجم نمونه برای شرکت در پژوهش انتخاب شدند. ابزار مورد استفاده بخش کمی، پرسش نامه محقق ساخته برگرفته از بخش کیفی بود؛ پایایی ابزار نیز با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ بالاتر از 7/0 برآورد گردید. داده های بخش کمی با استفاده از بسته نرم افزاری علوم اجتماعی و PLS، در دو سطح توصیفی و آمار استنباطی مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت. نتایج بخش کیفی نشان داد راهبردها شامل راهبرد توسعه، تقویت، حفظ و مراقبت و ایجاد منظر فرهنگی دسته بندی شد. نتایج بخش کمی نشان داد بار عاملی تمام مؤلفه های استخراج شده بالاتر از ۵/۰ است. همچنین بیشترین ضریب مربوط به راهبرد ایجاد منظر فرهنگی و سپس راهبرد تقویت است. نتایج بخش کمی نشان داد مدل تحلیل عاملی ابعاد راهبردهای توسعه پایدار شهر ازطریق نقشه فرهنگی از مطلوبت مناسب برخوردار است.

نقشه فرهنگی یکی از ابزارهای مهم برنامه ریزی و توسعه شهری با رویکرد فرهنگی و ناظر بر مهندسی دارایی های فرهنگی است. منظر فرهنگی که محصول مشترک مداخله هدفمند بشر در طبیعت است، یکی از دارایی های چندوجهی در نقشه فرهنگی به شمار می رود. در مطالعات شهری، تدوین نقشه فرهنگی نیازمند بررسی پایداری مناظر فرهنگی است؛ ازاین رو مسئله پژوهش حاضر واکاوی الزامات و چالش های پایداری مناظر فرهنگی در تدوین نقشه فرهنگی شهر کاشان است. روش پژوهش ترکیبی و در دو فاز کیفی با رویکرد پدیدارشناسانه و کمی به روش پیمایشی انجام گرفت. نمونه پژوهش در فاز اول 15 نفر از متخصصان موضوعی است که به روش هدفمند وابسته به معیار برگزیده شدند؛ ابزار گردآوری اطلاعات مصاحبه نیمه ساختاریافته و عمیق بود. برای تجزیه وتحلیل داده ها از روش کولایزی و سنجش اعتبار داده های پژوهش از طریق ضریب توافق و دو کدگذار استفاده شد. در فاز دوم نمونه آماری 150 نفر از کارشناسان بخش میراث فرهنگی و گردشگری، کارشناسان شهری، کارشناسان معماری و طراحی شهری در شهر کاشان بودند که به شیوه غیرتصادفی و در دسترس انتخاب شدند. ابزار گردآوری اطلاعات پرسش نامه محقق ساخته برگرفته از فاز اول بود که روایی صوری و محتوایی آن تأیید و پایایی آن با آلفای کرونباخ بالاتر از ۷/۰ برآورد شد. برای تجزیه و تحلیل از تحلیل عاملی تأییدی استفاده شد. نتایج نشان داد الزامات و چالش های پایداری مناظر فرهنگی شامل 5 دسته فنی و زیرساختی، مراقبتی و ایمنی، مدیریتی، فرهنگی و اجتماعی و طبیعی با 43 مؤلفه بود. نتایج بخش کمی نشان داد بار عاملی عناصر طبیعی، زیرساختی و فرهنگی و اجتماعی به ترتیب بیشترین ضریب را دارند. از نظر میانگین نظرات متخصصان، بعد فرهنگی و اجتماعی و مراقبتی و ایمنی به ترتیب دارای اولویت بیشتری در پایداری مناظر فرهنگی در نقشه فرهنگی هستند.