کامران ثنایی

هدف : تبیین جایگاه و اهمیت ولایت مکری در روابط دو کشور ایران و عثمانی و بررسی عملکرد شه بندرخانه عثمانی و کارگزاری وزارت خارجه شهر ساوج بلاغ درزمینه تابعیت و اتباع عثمانی ساکن مکریان. روش/ رویکرد پژوهش: پژوهش حاضر به روش تاریخی با تکیه بر اسناد و مدارک آرشیوی و با رویکرد تحلیلی و توصیفی انجام شده است. یافته ها و نتیجه گیری : اهمیت سیاسی، نظامی و اقتصادی ولایت مکری (جنوب استان آذربایجان غربی) و اختلاف دو کشور ایران و عثمانی بر سر مالکیت برخی از مناطق آن باعث شد تا آن منطقه در دوره قاجار، عرصه تقابل سیاست های آن دو دولت باشد. یافته های پژوهش نشانگر آن است که مشکلات مرتبط با اتباع عثمانی ساکن این ولایت و هم چنین تلاش های دولت عثمانی برای تغییر تابعیت اهالی این منطقه بیشتر به دلیل منازعات مرزی و تلاش عثمانی ها برای الحاق قسمتی از خاک این ولایت به عثمانی بوده است.

میسیونرهای لوتری آمریکایی از جمله گروههای میسیونری مسیحی بودند که در دوران قاجار در نقاط مختلف ایران شروع به فعالیت کردند. سکونت اقلیت های مذهبی مسیحی و یهودی در کردستان و همچنین ضرورت فعالیت های تبلیغی در میان کردها و تلاش برای ترویج دین مسیحیت در میان آنها باعث شد تا از همان ابتدا انجمن های میسیونری توجه ویژه ای به مناطق کردنشین داشته باشند. ولایت مکری به مرکزیت شهر ساوجبلاغ (مهاباد کنونی) یکی از ولایات کردنشین ایران واقع در جنوب دریاچه ارومیه از جمله مناطقی بود که در دوران قاجار مورد توجه گروههای مختلف مسیونری قرار گرفت. میسیون مسیحی لوتری آمریکایی موسوم به «میسیون کردستان» از جمله فعالترین گروههای تبلیغی بود که فعالیت های گسترده ای را در شهر ساوجبلاغ در دوران قاجار و اوایل پهلوی آغاز کرد. پژوهش حاضر بر آنست تا به شیوه توصیفی-تحلیلی به این پرسش پاسخ دهد که میسیون کردستان در دوره های مختلف فعالیت خویش در ساوجبلاغ چه اقداماتی را و با چه اهدافی انجام داده و واکنش اهالی نسبت به حضور و فعالیت های آنها چه بوده است؟ یافته های پژوهش نشانگر آنست که شهر ساوجبلاغ به علت موقعیت مرزی، تجاری و سکونت اقلیت های مذهبی و اتباع خارجی در آنجا اهمیت بسیاری برای میسیونرهای آمریکایی داشته و آنها در طی سه دوره حضورشان به منظور تسهیل فعالیت های تبلیغی، اقدامات فرهنگی، پزشکی را در آن شهر انجام داده اند. هر چند در ابتدا حضور میسیونرهای آمریکایی با واکنش منفی اهالی روبرو شد اما به مرور زمان و با گسترش اقدامات بهداشتی و خدماتی، از میزان مخالفت ها کاسته شد.