طیبه الماسی

دشت های شمالی رشته کوه الوند همدان به عنوان بخشی از سرزمین تاریخی ماد و محل پایتخت این دوره شناخته می شود. پژوهش و بررسی برروی استقرارگاه های دوره آهن III (هم زمان با دوره ماد) با هدف شناسایی و ترسیم الگویی دقیق از محوطه های این دوره از اهداف نگارندگان در این منطقه بود که طی سال های اخیر به اجرا درآمد. تپه قلعه داغ، یکی از محوطه هایی است که در این پروژه مورد بازبینی و مطالعه قرار گرفته است. محوطه قلعه داغ یا آق داش با ارتفاع 2009 متری از سطح دریا، در دامنه ارتفاعات کوه اَرجَنی مشرف بر دشت همدان قرار دارد. محوطه، بقایای یک دژ عظیم خشتی در دامنه کوهستان الوند است که نخستین بار در سال 1381 ه .ش.، شناسایی و ثبت گردید. قلعه داغ، محوطه ای مربوط به دوره آهن III و شامل یک بنای منفرد و متراکم خشتی است که بخش هایی از دیوارهای اصلی و درگاه های آن قابل مشاهده است. در بنا شواهدی از پرشدگی به صورت لایه ای در فواصل بین پشت بند و بخش بیرونی دیوارها وجود دارد که عامدانه پر شده است؛ با این حال و با وجود تخریب های بسیار، محوطه هنوز مورد مطالعه باستان شناسی قرار نگرفته است. در رابطه با وضعیت محوطه در دامنه ارتفاعات دشت همدان پرسش هایی مطرح است که این پژوهش به آن پرداخته است. شیوه پژوهش در این نوشتار بر پایه بررسی باستان شناسی و مطالعات تطبیقی و مقایسه ای است که نتایج اولیه نشان می دهند، محوطه قلعه داغ با قرارگیری در موقعیت خاص جغرافیایی، شیوه معماری، سبک شناسی خاص بنا به انضمام پرشدگی بنا، در کنار داده های سفالی مشابهت بسیار به سه محوطه شاخص مادی تپه نوشیجان، موش تپه و حاجی خان دارد.