محمدتقی شریعتی شیری

چند دهه از ورود سلبریتی ها به حوزه سیاست می گذرد؛ این ورود چنان بی محابا و فراگیر بوده است که برخی از علمای علم سیاست از سلبریتی زدگی سیاست صحبت می کنند. سلبریتی زدگی سیاست، پیامدهای متعددی را بر ساحت های سیاست از جمله دموکراسی وارد کرده است. با این وجود این پدیده خواسته یا ناخواسته و به هر علت از مباحث جدی دانشگاهی کنار گذاشته شده و یا به طورکلی نادیده گرفته شده است و از این رو، خلا نظری درباره آن به شدت احساس می شود. پژوهش پیش رو برای پر کردن این خلا نظری در حوزه سیاست و هموارسازی راه پژوهش های بعدی پیرامون چنین پدیده شایعی در سیاست روز، می کوشد تا با به کارگیری روش تحقیق توصیفی– تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه ای به بررسی مهم ترین چالش های پیش روی دموکراسی در عصر سلبریتی زدگی سیاست بپردازد. یافته های این پژوهش نشان می دهد که چالش های دموکراسی در عصر سیاست سلبریتی زده را می توان در سه گام بررسی کرد که می توان به: تنظیم دستور کار سیاسی و سیاست حواس پرتی؛ سیاست رسوایی: نمایشی شدن سیاست و فروکاستن دموکراسی و در انتها تضعیف نظام حزبی اشاره کرد. نوآوری مقاله پیش رو این است که نخستین بار به بررسی تاثیر سلبریتی زدگی سیاست می پردازد و شاخص های این تاثیر بر دموکراسی را بررسی می کند.

در دنیای کنونی، شبکه های اجتماعی همانند اینستاگرام به شدت در حال گسترش هستند و این گسترش شبکه ها، پیامدهای متعددی به همراه داشته است. یکی از پیامدهای شبکه اجتماعی اینستاگرام، ظهور میکروسلبریتی هاست که با روش های متعدد درصدد کسب شهرت هستند. ازاین رو پژوهش با روش کیفی و از تکنیک نتنوگرافی (شبکه نگاری) به تحلیل داده ها با روش موضوعی (تماتیک) که آن را تحلیل درون مایه نیز می خوانند، به تأثیر میکروسلبریتی ها بر شبکه اجتماعی و سپس بر جامعه پرداخته است. یافته های پژوهش پیش رو نشان می دهد که میکروسلبریتی ها موجب شکل گیری آسیب های متعددی در جامعه می شوند که می توان به تغییر گروه های مرجع، ترویج شرط بندی آنلاین، گسترش کلیشه های جنسی، گسترش مصرف تظاهری، انزوای نخبگان، از بین بردن ارزش های والای اجتماعی، گسترش تبلیغات عمل زیبایی، گسترش فراغت انفعالی و خشونت کلامی اشاره کرد.

چند دهه از ورود سلبریتی ها به ساحت سیاست می گذرد؛ ورودی که تحولات متعددی را، چه خوب و چه بد، بر این حوزه تحمیل کرده است. فزونی گرفتن شخص گرایی، پوپولیسم و نمایشی شدن سیاست تنها گوشه ای از پیامدهای این حضور سلبریتی ها در سیاست هستند. با وجود این این پدیده، خواسته یا ناخواسته و به هر علّت، از مباحث جدی دانشگاهی کنار گذاشته شده و یا به طورکلی نادیده گرفته شده است و ازاین رو خلأ نظری درباره آن به شدّت احساس می شود. هرچند برخی متفکران از مفهوم جدیدی ذیل عنوان سلبریتیزه شدن جامعه صحبت می کنند، این مفهوم بیشتردر سطح جامعه شناسی باقی مانده است و پایش به علم سیاست کشیده نشده است. اینجاست که پژوهش پیش رو برای پر کردن این فقدان نظری در حوزه سیاست و هموارسازی راه پژوهش های بعدی پیرامون چنین پدیده شایعی در سیاست روز، می کوشد تا نیروهای شکل دهنده به سلبریتیزه شدن سیاست را شناسایی کند و شاخص های آن را نشان دهد. برای نیل به این هدف و با بهره گیری از نظریه سلبریتیزه شدن جامعه، نویسندگان این فرضیه را مطرح می کنند که نیروهای شکل دهنده به سلبریتیزه شدن مشتمل بر حکمرانی شبکه ای، رسانه ای شدن و ریاستی شدن سیاستند که به شاخص های زیر منتهی می شوند: سیاست گرمی، غیررسمی شدن سیاست، زوال احزاب سیاسی و ظهور شهروندان جدید یا روزمره سازان. روش جمع آوری اطلاعات نیزاسنادی و کتابخانه ای و روش داوری داده ها مبتنی بر رجوع به منابع دسته اول و تحلیل آنها جهت فراهم آوردنِ مستندهای موردنیاز برای آزمودن فرضیّه است.