طاهره شهبازی

میزان سرمایه اجتماعی در سطوح مختلف فعالیتهای برنامه ریزی و طراحی شهری عامل مهمی در ارتقای کیفیت زندگی شهری شناخته می شود.در سطوح بالای سرمایه اجتماعی تعاملات اجتماعی ساکنین افزایش یافته و تعهد و تعلق نسبت به محل زندگی ایجاد می شود. چنین شرایطی خود محرک توسعه است. هدف از این پژوهش ارتقاء سرمایه اجتماعی با استفاده از روشهای برنامه ریزی فضایی در محلات منتخب شهر ساری است. این پژوهش در همین راستا می کوشد به این س ؤال پاسخ دهد که با چه ملاحظات و راهبردهایی در برنامه ریزی فضایی می توان به ارتقاء س رمایه اجتماعی کمک کرد. پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از تلفیق روش های اسنادی و پیمایشی می باشد. اطلاعات مورد نیاز پژوهش با سنجش وضع موجود سرمایه اجتماعی در محلات انتخابی با تکمیل پرسشنامه از ساکنین، بررسی اسنادی و مشاهده میدانی جمع آوری می شود. تحلیل اطلاعات با به کارگیری آزمون های آماری و تحلیل نقشه ها در رابطه با معیارهای چارچوب پژوهش  انجام می شود. در پایان با استفاده از فن تحلیل میدان نیرو جمع بندی صورت گرفته و پیشنهادات ارایه می شود. نتایج پژوهش نشان می دهد میزان سرمایه اجتماعی و تفاوت سطح آن در محلات مذکور نشانگر تاثیر تفاوت نحوه شکل گیری و همچنین به دلیل تفاوت های کالبدی آنها به عنوان محلات همجوار است و همچنین چهار شاخص فضایی: اتصال، تنوع، امنیت و ویژگی می تواند بر میزان سرمایه اجتماعی محلات شهری تاثیرگذار باشد و با افزایش سرانه فضای سبز ، فضای عمومی، تنوع در مسیر حرکتی و اهمیت دادن به کیفیت مسیرهای پیاده، ایجاد نشانه ها، توزیع مناسب خدمات، گسترش حمل و نقل عمومی جمعی،  و در نظر گرفتن تسهیلات محلی با شعاع دسترسی مناسب به منظور ایجاد امنیت به بهبود سرمایه اجتماعی کمک خواهد کرد.

طی سال های اخیر، به دلایل متعددی جمعیت ومراکز شهری ایران دچار تحولات فضایی شدیدی شده که حاصل آن افزایش شهرهای کوچک ومتوسط وعدم تعادل در سلسله مراتب شهری کشور است. این پژوهش با هدف بررسی سلسله مراتب شهری وتحولات مربوط به آن در شهرهای استان کرمانشاه طی سال های 1355 تا 1395 و بازتاب های فضایی جنگ تحمیلی بر شبکه شهری و نظام سلسله مراتبی استان صورت گرفته است و در آن از روش تحقیقی با بهره گیری از مدل های حد اختلاف طبقه ای، ضریب آنتروپی، مدل کشش پذیری، مورد بررسی وتحلیل قرار گرفته اند. نتایج تحقیق حاکی از آن است که الگوی پراکنش سکونتگاه های شهری در استان کرمانشاه نامتعادل بوده و جنگ تحمیلی بر عدم تعادل تأثیر به سزایی داشته و شهر کرمانشاه به علت عملکرد های متنوع وحوزه عملکردی قوی ویا جذب جمعیت نواحی اطراف واستان های دیگر به خصوص در دوران جنگ به صورت یک شهر مسلط موجب ناموزونی نظام شهری استان شده و جهت ایجاد تعادل در نظام سلسله مراتبی شهری تمرکز زدایی از شهر مرکز و تعریف کارکرد و نقش های تخصیصی به شهرهای دیگر استان پیشنهاد می شود.

امروزه صنعت گردشگری به عنوان یک صنعت پیشرو در جهان توسعه فراوان یافته است و بسیاری از کشورها با بهره گیری از فاکتورهای جذب توریسم همچون محورهای پیاده به تقویت حرکتهای توریستی خود پرداخته و وضعیت خود را بهبود می بخشند. مسیرهای پیاده توأم با نشانه ها و نقاط عطف مانند مکانی برای قرائت سناریوی شهری و حفظ پایداری خاطره ی شهر می باشند. قابلیت جذب گردشگری نه تنها برآورنده نیازهای مربوط مسیر پیاده راه است بلکه به عنوان یک ضرورت برای حل مسائل ارزشمند نهفته در دل شهرها از جمله جذب گردشگرتلقی میگردد. هدف اصلی این بررسی ارزیابی قابلیت پیاده راه و تعیین اثرگذاری و ارتباط آن برجذب و رضایت گردشگران پیاده راه علم الهدی می باشد. در انجام پژوهش , ابتدا از روش شناسی اسنادی وکتابخانه ای با رویکرد بازنگری نظام مند منابع مرتبط , جهت شناسایی معیارهای اصلی پیاده راه بهره گرفته شد و باروش ترکیبی, مدل مفهومی مولفه های ارزیابی پیاده راه درچارچوب رضایتمندی گردشگران تدوین گردید. متعاقباً با انجام سنجش مولفه های کالبدی و فرهنگی پیاده راه علم الهدی از طریق توزیع پرسشنامه مستخرج از مولفه های ارزیابی پیاده راه به صورت هدفمند و تحلیل داده های کیفی حاصل شده از طریق تحلیل نموداری و spss, درجه اهمیت هر مولفه مورد ارزیابی واقع شد. سرانجام با توجه به وجود اشتراک نسبی عوامل استخراج شده در مولفه های مختلف , عوامل مذکور مقوله بندی شدند که نتایج بررسی نشان می دهد که مولفه خوانایی و تصویرپذیری تاثیر بیشتری بر رضایتمندی گردشگران پیاده را علم الهدی دارد.

استان کرمانشاه یکی از مناطقی است که در کشاکش جنگ تحمیلی آسیب فراوانی دیده و در دوران سازندگی نیز از توسعه مطلوبی برخوردار نشده است. یکی از زمینه های رشد این استان می تواند صنعت گردشگری باشد. استان کرمانشاه استعداد های تاریخی،طبیعی، زیارتی- مذهبی و انسانی فراوانی دارد که عمدتاً  ناشکفته باقی مانده است. از این استعدادها می توان در جذب گردشگر و نهایتا کمک به توسعه اجتماعی و اقتصادی بهره گرفت. پارک جنگلی طاقبستان با ارائه سطوح مختلفی از خدمات زیست محیطی برای مردم، در دامنه جنوبی کوه طاقبستان و در بالا دست شمال غربی آثار تاریخی طاقبستان شهر کرمانشاه واقع شده است. این خدمات دارای ارزش های اقتصادی هستند که غالباً  برآورد  آنها با معیارهای عادی مشکل می باشد، زیرا درآمد مالی مستقیم ایجاد نمی کنند، امّا منافعی مانند افزایش کیفیت  زندگی و فرصت های تفرجی را دربردارند، که عمدتاً با لحاظ  نمودن برخی از شاخص ها می توان ارزش اقتصادی آنها را برآورد نمود. در این مطالعه  به بررسی پارک جنگلی طاقبستان  با استفاده از روش هزینه سفر منطقه ای پرداخته شده است. نتایج نشان داد که متغییرهایی مانند سن، سطح سواد و مقدار درآمد ماهانه باز دید کنندگان دارای تاثیر چشمگیری بر استفاده از تفرجگاه دارند. بررسی سطح درآمد ماهانه بازدیدکنندگان  نشان داد که میان این متغییر و تعداد روزهای بازدید از تفرجگاه  و نیز تمایل به  پرداخت ورودیه، همبستگی بالایی وجود دارد. این نتایج به دست آمده چندان دور از انتظار نبود؛ چنانکه نتایج مشابهی برای پارک های ایالات متحده به دست آمده است . نتایج همچنین نشان داد که سطح تحصیلات  نیز نقش مهمی در جذب گردشگران به پارک جنگلی طاقبستان داشت. چنانکه بیشترین تعداد بازدیدکنندگان با سواد بودند. سطح سواد رابطه مستقیم با میزان  درآمد دارد؛ چنانکه با افزایش سطح تحصیلات، فرصتهای فراغتی افراد نیز افزایش می یابد. بررسی مطالعات انجام شده در برخی از تفرجگاه های کشور نشان می دهد که این مناطق برای نوجوانان تا میان سالان از جاذبه بیشتری برخوردارند. امّا نتایج ما نشان داد که بیشترین تعداد بازدیدکنندگان (48درصد) در محدوده سنی 35-20سال قرار داشتند. درآمدزایی پارک جنگلی طاقبستان که در بهار و تابستان 1393محاسبه شد، برابر با مقدار 78704248 تومان به دست آمد نتایج  نشان دهنده لزوم توجّه بیشتر و تدوین طرح جامع توسعه گردشگری استان برای پارک های جنگلی است که می تواند به عنوان ابزاری مؤثّر در برنامه ریزی و مدیریت طرح های توسعه ای مورد استفاده قرار گیرد.