سودابه مختاری

یکی از مباحث مهم در روابط بین الملل مفهوم "قدرت" است. ابتکار جوزف نای در انفکاک میان قدرت سخت و قدرت نرم، شکل جدیدی به تعاریف مربوط به قدرت داد. دیپلماسی ورزشی به عنوان یکی از کلیدی ترین شیوه های شکل گیری قدرت نرم به حساب می آید و کشورها تلاش می کنند ازاین طریق راهکارهایی برای کاهش تنش ها، تأثیرات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی با سایر بازیگران در این عرصه بیابند. حضور پررنگ تیم های ملی ایران بخصوص کشتی در رویدادهای بین المللی پربیننده مانند بازی های المپیک، فرصتی به وجود آورده است تا ورزش به کمک ارتقای جایگاه ایران درساختار جدید جهانی، حتی کاهش تنش با دشمن دیرینه ایران یعنی آمریکا بیاید. از این رو پژوهش حاضر به دنبال پاسخگویی به این پرسش است که قدرت نرم دیپلماسی ورزشی به خصوص ورزش کشتی چه نقشی در مناسبات ایران و آمریکا در سال های 1998 تا 2013 داشته است؟ بررسی ها با استفاده از چارچوب نظری قدرت نرم نشان داد که فرضیه اصلی درخصوص تأثیر کشتی در شکل گیری قدرت نرم دیپلماسی ورزشی، در مقاطعی حساس و با کمترین هزینه به بهبود مناسبات ایران و آمریکا کمک کرده است. در این پژوهش همچنین پیشنهادهایی برای استفاده بهتر از قدرت نرم کشتی جهت کاهش مشکلات در روابط ایران و آمریکا ارائه شده است.

امروزه، کاربرد قدرت نرم و بومی سازی آن در تحولات نظام اقتصادی - سیاسی جهانی ضرورتی انکارناپذیر است که آن را در سه بعد فرهنگی، اقتصادی و سیاسی می توان مورد بررسی قرار داد. یکی از متغیرهای فرعی در بخش فرهنگی، ورزش می باشد. همچنین با تغییر شکل منازعات بعد از جنگ سرد، دیپلماسی مسیر اول که روشی برای حل منازعات بر سر منافع و قدرت است به تنهایی قادر به حل منازعات نبود. از این رو روش های دیگری از جمله دیپلماسی مسیر دوم با هدف رفع ابعاد ریشه ای منازعه به کمک دیپلماسی رسمی آمده و نقش مکمل را ایفا نمود. این تکنیک که توسط افراد غیررسمی و در محیط های غیررسمی صورت می گیرد یکی از گام های مؤثر در راستای فراهم آوردن زمینه صلح در سطوح رسمی است و یکی از گونه های دیپلماسی مسیر دوم، دیپلماسی ورزشی است. این پژوهش که به روش کیفی و با استفاده از شیوه تئوری داده بنیان انجام گرفته، به دنبال پاسخ به این سئوال است که نقش دیپلماسی مسیر دوم در مناسبات ایران و آمریکا، در حیطه دیپلماسی ورزشی چیست؟ ابزار تحقیق مصاحبه بوده و جامعه آماری مدیران ورزشی می باشند. نتایج تحقیق نشان داد که چهار ردیف گسترده شامل توسعه چندجانبه، همبستگی، مدیریت ارتباطات و پرستیژ بین المللی با زیرطبقه های خود به عنوان مؤلفه های اصلی دیپلماسی مسیر دوم در مناسبات ایران و آمریکا مؤثرترند، و دیپلماسی مسیر دوم، بخصوص دیپلماسی ورزشی می تواند اثرگذاری به مراتب بیشتری در شرایط بحرانی داشته باشد؛ جایی که دیپلماسی رسمی قادر به حل منازعات منافع و قدرت نمی باشد.