بهزاد عراقی کزاز

کشورهای در حال توسعه همواره با نوعی توسعه ناموزون همراه بوده اند. در واقع مجموعه ای از عوامل تاثیرگذار در این کشورها باعث شده که فارغ از هرگونه برنامه ریزی و برنامه پذیری عمل کنند. در این پژوهش، کلانشهر کرج با تجربه انواع طرح های توسعه شهری به عنوان نمونه موردی انتخاب گردید تا با کاربست مفهوم پایداری در محتوای طرح های توسعه شهری که هدف این پژوهش به شمار می رود، زمینه تدوین الگوی توسعه پایدار در آن فراهم گردد. در این پژوهش توصیفی تحلیلی با تکنیک تحلیل سیستماتیک، لیستی از شاخص های پایداری از منابع معتبر(بانک جهانی، کمیسیون توسعه پایدار سازمان ملل متحد ( UNCSD )، سازمان همکاری اقتصادی وتوسعه ( OECD ) و ...) احصاء گردید. سپس با بهره گیری از روش شناسی "کتاب سبز" (بخشی از برنامه استراتژیک و تحقیقاتی دفتر تحقیق وتوسعه ORD 3 ) ) در ایالات متحده) و توجه به قانون تغییرنام وزارت آبادانی ومسکن(1353)، طبقه بندی و بومی سازی شاخص های ارزیابی و مدیریت پایداری طرح های توسعه صورت گرفت. در ادامه نتایج حاصل از ارزیابی با تکنیک AHP ، تحلیل محتوا و دلفی دو مرحله ای نشان می دهد؛ میزان کاربست شاخص های توسعه پایدار در مرحله شناخت طرح های توسعه شهری در سطح نسبتا مطلوبی قرار دارد ولیکن در خروجی طرح، ارتباط مابین شاخص ها در شناخت وضع موجود و ارایه طرح رها گردیده است. لذا ضروری است که در فرایند تهیه و محتوای طرح های توسعه شهری به عنوان یکی از ابزارهای دستیابی به توسعه، بازنگری اساسی صورت پذیرد.

تغییر و تحولات سریع شهرنشینی در کشورهای در حال توسعه منجر به پیدایش انواعی از بحران ها شده به طوری که موضوع توسعه ی برنامه ریزی شده به یکی از مهمترین چالش های پیش روی مدیران و برنامه ریزان شهری تبدیل شده است. در این رابطه، کلان شهر کرج به عنوان نمونه ای از کلان شهرهای کشور باوجود تمرین طرح های توسعه شهری از دیرهنگام، همواره با مسائلی همچون دگرگونی شتابان و رشد بی برنامه و انفجاری، گسترش ساخت و سازها در اراضی کشاورزی، بروز ناهنجاری ها و کج روی های اجتماعی، افت کیفیت زندگی و فقدان امکانات زیستی و خدمات موردنیاز در پهنه هایی از شهر، دست به گریبان بوده است. لذا پرداختن به مشکلات و نارسایی های طرح های توسعه شهری در جهت تنظیم و مدیریت توسعه (پایدار) کلانشهرهای کشور به ویژه کلان شهر کرج ضرورت ویژه ای دارد. این پژوهش از نوع توصیفی-تحلیلی است که با به کارگیری مجموعه متنوعی از ابزارها به جمع آوری، بازتنظیم و تجزیه و تحلیل اطلاعات می پردازد. در این پژوهش از ابزار فیش برداری و مصاحبه نیمه باز برای جمع آوری اطلاعات، از ایده های کارشناسان و مطابقت با مطالعات قبلی برای بررسی روایی داده ها، و از روش های تحلیل از جمله روش تحلیل محتوا و تحلیل سلسله مراتبی برای تجزیه و تحلیل داده ها استفاده شده است. جامعه آماری این پژوهش شامل کارشناسان خبره نهادهای مرتبط با مدیریت و برنامه ریزی شهری کرج می باشد؛ و روش انتخاب نمونه ها، روش نمونه گیری غیرتصادفی گلوله برفی است. مبتنی بر یافته های پژوهش، می توان گفت مفاد و محتوای طرح های تهیه شده با آنچه که در شرح خدمات و چارچوب طرح-های توسعه شهری کرج دیده می شود، فاصله قابل توجهی دارد. همچنین علاوه بر فاصله مذکور، ادبیات توسعه پایدار نه در چارچوب و نه در محتوا به خوبی گنجانده و پردازش نشده است. لذا ضروری است در فرایند تهیه و محتوای طرح های توسعه شهری به عنوان یکی از ابزارهای دستیابی به توسعه و تدوین برنامه توسعه همه جانبه و برقراری تعادل میان ابعاد مختلف توسعه، بازنگری اساسی صورت پذیرد.این پژوهش از نوع توصیفی-تحلیلی است که با به کارگیری مجموعه متنوعی از ابزارها به جمع آوری، بازتنظیم و تجزیه و تحلیل اطلاعات می پردازد. در این پژوهش از ابزار فیش برداری و مصاحبه نیمه باز برای جمع آوری اطلاعات، از ایده های کارشناسان و مطابقت با مطالعات قبلی برای بررسی روایی داده ها، و از روش های تحلیل از جمله روش تحلیل محتوا و تحلیل سلسله مراتبی برای تجزیه و تحلیل داده ها استفاده شده است. جامعه آماری این پژوهش شامل کارشناسان خبره نهادهای مرتبط با مدیریت و برنامه ریزی شهری کرج می باشد؛ و روش انتخاب نمونه ها، روش نمونه گیری غیرتصادفی گلوله برفی است.مبتنی بر یافته های پژوهش، می توان گفت مفاد و محتوای طرح های تهیه شده با آنچه که در شرح خدمات و چارچوب طرح-های توسعه شهری کرج دیده می شود، فاصله قابل توجهی دارد. همچنین علاوه بر فاصله مذکور، ادبیات توسعه پایدار نه در چارچوب و نه در محتوا به خوبی گنجانده و پردازش نشده است. لذا ضروری است در فرایند تهیه و محتوای طرح های توسعه شهری به عنوان یکی از ابزارهای دستیابی به توسعه و تدوین برنامه توسعه همه جانبه و برقراری تعادل میان ابعاد مختلف توسعه، بازنگری اساسی صورت پذیرد.