سعیده هرندی زاده

بافت تاریخی شهر اصفهان در محله شهشهان در مجاورت مسجد جامع اصفهان، دارای عناصر تاریخی ارزشمندی است که به عنوان قطب های فرهنگی امکان بازآفرینی فرهنگ مبنا در این محدوده را فراهم می کند. همچنین وجود رویدادهای فرهنگی-مذهبی-آیینی مختلف همراه با وجود کارگاه های صنایع دستی متعدد و حضور هنرمندان این رشته، ساختار ویژه ای به این بافت بخشیده است. اما نبود رویکرد بازآفرینی فرهنگ مبنا و نگاه تک بعدی به مرمت کالبدی ابنیه تاریخی بدون در نظر گرفتن الگوی ساخت کل بافت و تغییرات فعالیتی و تزریق کاربری های جدید، عدم در نظر گرفتن ارزش های فرهنگی هنری این محدوده و بی توجهی به ملزومات صنعت گردشگری، باعث شده این بافت نتواند گردشگران را، در حد قابلیت هایش، به خود جلب کند. ازاین رو، در این پژوهش به دنبال کاربست مطالعات راهبردی در راستای ارائه شبکه هم پیوند محورهای گردشگری در امتداد عناصر تاریخی و قطب های فرهنگی آیینی در محله شهشهان در راستای تبدیل به محله خلاق صنایع دستی به عنوان یک محدوده هدف توسعه گردشگری هستیم. این پژوهش براساس نوع پژوهش کاربردی و براساس هدف پژوهش، توصیفی و اکتشافی است و از لحاظ روش در زمره پژوهش های کیفی مبتنی بر استراتژی موردپژوهی قرار دارد. فرآیند انجام پژوهش به این صورت انجام شده که در ابتدا چهارچوب نظری گردشگری خلاق و بازآفرینی فرهنگ مبنا تهیه و در مرحله بعد مطالعات مربوط به طرح «بازتعریف نقش محله های هدف گردشگری در راستای توسعه گردشگری» محله شهشهان مرور و براساس چهارچوب نظری تحقیق، تحلیل و ماتریس دستیابی به اهداف براساس مؤلفه های بازآفرینی با رویکرد گردشگری خلاق ارائه شد. در نهایت برنامه های اقدام در قالب نقشه شبکه هم پیوند محورهای گردشگری خلاق و شناسنامه پروژه های پیشنهادی به صورت موضوعی و موضعی در قالب پروژه های مرمتی، عملکردی، فضای شهری و زیباسازی ارائه شد. نتایج نشان می دهد این محله با داشتن عناصر تاریخی متعدد و ابنیه واجد ارزش معماری، فعالیت کارگاه ها و هنرمندان صنایع دستی و انواع فعالیت های مذهبی و آیینی هویتمند قابلیت های ویژه ای برای تبدیل شدن به محله خلاق صنایع دستی و مقصد گردشگری بافت تاریخی شهر اصفهان را دارد و با توجه اینکه اصفهان جزء شبکه شهرهای خلاق در بخش صنایع دستی است، طراحی شبکه محورهای گردشگری فرصت مناسبی برای ایجاد فضای مناسب ارائه ظرفیت ها، توانمندی ها، کارگاه ها و آثار صنایع دستی به عنوان صنایع خلاق در راستای محورهای گردشگرپذیر تجربه محور و دارای تم خاص در این محدوده است.

از بین رفتن آثار تاریخی شاخص و کاهش نشانه های ارزش تاریخی معابر، کاهش مطابقت ابنیه نوساز با تاریخ معماری شهرها و تداخل حرکتی سواره و پیاده از مشکلات بروزیافته ناشی از خودرومداری در اغلب شهرهای تاریخی است. بهره گیری از ظرفیت های موجود در این شهرها با توجه به محورهای شکل گرفته براساس عناصر تاریخی، شاخص، طبیعی و حرکت آهسته پیاده، گردشگری را تقویت خواهد کرد و زمینه جلوگیری از مشکلاتی مانند آلودگی هوا و تراکم ترافیک را در پی خواهد داشت. قرارگیری و اتصال مناسب محورهای تاریخی در شبکه ای منسجم موجب بهبود کارکرد مسیر و پاسخگویی به نیاز پیاده در فضای شهر می شود. پژوهش حاضر با هدف تقویت رابطه و انسجام محورهای تاریخی با استفاده از ارتقای پتانسیل های گردشگری و کیفیت پیاده مداری در ساختار تاریخی شهر صورت گرفته و در جست وجوی راه حلی برای کاهش معضلات در محله مورد بررسی است. نوع پژوهش کاربردی است که با روش توصیفی، تحلیل محتوا و مطالعات کتابخانه ای صورت پذیرفته است. در بخش مبانی نظری نظرات نظریه پردازان مختلف در زمینه پیاده مداری، ساختار شهر و گردشگری بررسی و مؤلفه ها و شاخص های شبکه پیاده مدار گردشگری استخراج شده، سپس به وسیله تحلیل یکپارچه سوات و ابزار تحلیل شبکه شهری در نرم افزار راینو، شاخص های دسترسی، جاذبه و مستقیم بودن در محدوده مطالعه، مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفته است. همچنین از ترکیب فرآیند طراحی شهری راهبردی و جامع در تدوین راهکارهای طراحی استفاده شده است. نتایج حاصل از تحلیل شبکه شهری[1] نشان دهنده اهمیت کاربری ها و دسترسی شبکه معابر در تعیین پتانسیل های یک مکان به منظور طراحی محور پیاده مدار گردشگری است. ارتقای دو مفهوم پیاده مداری و گردشگری در ساختار تاریخی شهر توسط تقویت ابعاد و مؤلفه های مشترکی مانند اختلاط کاربری، پیوستگی، وجود عناصر طبیعی، دسترسی و سایر مؤلفه و شاخص های درگیر، موجب تقویت ارتباط محورهای تاریخی با یکدیگر و آرام سازی در مکان تلاقی ساختار قدیم و جدید خواهد شد. تقویت کارکردهای سازگار موجود، ایجاد و تقویت پیوستگی مسیرهای یادمانی، احیای عنصر شاخص قلعه و تدوین ضوابط جداره سازی ایرانی-اسلامی باعث تقویت ارزش کالبدی و تاریخی خواهد شد.

هنر عمومی نقش های مختلفی در فضای شهری دارد که به دسته هایی چون مجسمه، موسیقی، نقاشی و نگاره های شهری، تئاترهای شهری، آب نماها و غیره تقسیم بندی شده است. مجسمه ها و المان های شهری یکی از این موارد است که مورد بررسی قرار گرفته و دارای طراحی و کارکردهای مختلفی می باشد. مجسمه های شهری از نظر کارکردی و طراحی به صورت بیانی، نمایشی و عملکردی تقسیم می شوند. هدف از انجام این پژوهش بررسی ارتقاء کیفیت ادراکی فضای شهری توسط مجسمه های شهری است. مجسمه های مورد مطالعه در محدوده مرکزی شهر اصفهان شامل مجسمه های حاشیه رودخانه زاینده رود، فلکه های مهم شهر مانند خواجو و غدیر و خیابان های اصلی مانند چهارباغ عباسی قرارگرفته اند. همچنین سعی شده تا با استفاده از مصاحبه و مطالعه بر روی فضای شهری حدود 17 مورد از مجسمه ها بررسی و نقاط قوت و ضعف آن ها شناسایی و استخراج شدند. از جمله نقاط قوتی که می توان بدان اشاره کرد اهمیت مباحث تاریخی، فرهنگی و زیباشناختی شهری در مفاهیم مجسمه ها است. نقاط ضعفی که در بعضی از این موارد و مجسمه ها شاهد آن هستیم موضوعاتی مانند نورپردازی کم برخی از مجسمه ها، مکان یابی نامناسب مجسمه، بزرگ یا کوچک بودن مجسمه نسبت به فضای قرارگیری آن هم از نکاتی است که در ادراک و مهم بودن مجسمه باید بدان توجه کرد.