محسن مسعودی لکی

قرآن کریم مبدأ و منشأ تمام قدرت عالم هستی را در همه ابعاد آن ناشی از اراده خداوند می داند؛ بنابراین، ضروری است به تبیین هستی شناسانه قدرت؛ ابعادی چون ماهیت وجودی، نقش و عناصرتشکیل دهنده آن و تبیین عوامل مادی و غیرمادی مؤلفه قدرت پرداخته شود. بر همین اساس پژوهش کنونی به دنبال بررسی این مسئله است: دیدگاه قرآن کریم و نظریه های روابط بین الملل، نسبت به قدرت چیست؟ روش پاسخگویی به این پرسش توصیفی–تحلیلی و گردآوری اطلاعاتی آن کتابخانه ای و اینترنتی است. نتیجه کلی این مقاله نشان می دهد، نظریه های روابط بین الملل به لحاظ هستی شناسی مؤلفه های قدرت را منبعث از ساختار مادی و غیر مادی، اعم از نظامی، اقتصادی یا ایدئولوژیکی می دانند و آن را مذموم در ایجاد و عملیاتی و اجرایی کردن می دانند. اما قرآن کریم برخلاف نظریه های روابط بین الملل قدرت و مؤلفه های غیر مادی آن را تقدم بر عوامل مادی دانسته و به نوعی «قدرت» ممدوح تلقی می شود. نظریه های روابط بین الملل به دنبال کسب قدرت در جهت سلطه و برتری بر دیگران را برای رضای نفس خود دانست و منازعه و جنگ اصالت دارد و صلح پدیده عارضی و مقطعی است. درحالی که قرآن کریم هرکسی که (افراد و جامعه) قدرت و عناصر آن از طرف خداوند دریافت کند و قدرت تولید شده به اراده الهی را در مسیر رضایت حق تعالی صرف کند، در هیچ زمان و مکانی غالب نخواهد شد.

بررسی مفروضات نظریه های روابط بین الملل در رابطه با مؤلفه قدرت و چالش های مطرح در مورد واقعیات بین المللی به لحاظ نظری همچنان مورد توجه اندیشمندان روابط بین الملل بوده است. هدف:کاوش های موثری از منظر قرآن کریم، در این مورد نگرفته است بنابراین، مقایسه تطبیقی مفروضات نظریه های روابط بین الملل با مفروضات قرآنی، در رابطه با قدرت این سوال را فرارو می نهد که نقطه نظرات تئوری های روابط بین الملل و مفروضات قرآنی، در رابطه با قدرت چیست؟ فرضیه: فرضیه ما این است که نظریه های روابط بین الملل بیشتر بر عوامل مادی قدرت، و سازانگاران و مفروضات آن بر عوامل مادی و غیرمادی قدرت با تقدم عوامل ناملموس بر عوامل مادی تأکید دارد. روش: روش تحقیق حاضر، تبیینی - تحلیلی واسنادی است و روش گردآوری آن مبتنی بر روش کتابخانه ای، فیش برداری از منابع و متون دست اول، مقالات و فصلنامه های تخصصی مرتبط با موضوع تحقیق می باشد. یافته ها: قرآن کریم به لحاظ هستی شناسی و معرفت شناسی از توان ترمیم خلاء معرفتی موجود، برخوردار است. لذا مفروضات قرآنی روابط بین الملل برخلاف تئوری های روابط بین الملل که به مفروضات عینی و برخی ذهنی و ملموس و ناملموس معتقدند، مفروضات قرآنی هر یک توأمان، منتها، با اولویت و با تقدم مفروضات معنوی، فکری و ارادی بر مفروضات مادی که به عوامل ملموس معنی می بخشد.